Mga Lunan ng Oktubre

Nang masalubong ko ang hapon sa Lagoon
Paano ko pipigilin
para sa tulang ito
ang hapong nangyayayri
ngayon sa ‘yo?
Para namnamin kahit ng mata
ang hindi nakayang lunukin
ng kaluluwa.
Maniwala kang bumibigay
ang kisig at bisig,
maging ang halkhak na kayang
tabunan ang mundo
ay napapaos. Marahil
sa pagbibilang, kung ilan,
ilan ang naging klase
ng berdeng nakikita ko
sa sabay-sabay mong mukha
(at ang buhay mong walang bilang)
makukumbinsi ng pakiramdam
na lugmok sa loob, na huwag
umalis nang mabilis
ang mga sinag at silahis
na tanging musmos at mapaglaro
pa ng emosyon.
Sa pagtuturo, sa pag-iisa-isa, sa pagsamba
(na hindi nagagambala ng Katapusan)
at pagdudusta sa laman kong lupa lamang
at susuko sa katandaan,
makakahanap ng kaligayahan
sa iyong gumagalang kapanatagan
sa mga puno at sa dulo ng bawat dahon
sa mundo.
Paano ko tatanggapin
sa tulang ito na ang hapon
ay paulit-ulit na nangyayari sa ‘yo
ngunit di ka nauubusan ng hininga
sa pagbibilang kung kailan
darating ang walang hanggang
kalungkutan.


Tulad nuon sa España, sa ganitong gabi, sa ganito karaming tubig
kay Dat

Kung meron man akong hinanakit
sa pagbagsak ng langit, maliban sa tubig
ay ang iyong pagkapit na wala ngayon

sa braso ko na nuo'y nanliit na baka
bumigay o mabali sa higpit at lapit
ng iyong init, ang iyong balat
sa aking balat, ang paa natin
walang ingay
sa ilalim ng tubig.

Mula Mabuhay, hanggang Lacson
inihatid natin ang isa't isa
(kahit tayo'y dalawa) sa isang simula
na magmula nang matapos natin ang baha
ay nawalan na ng hangganan
ang pagdugtong ng ating mga lansangan.

Sa isang pag-ulan ibinuhol tayo
sa kasal ng pagtampisaw sa sanaw
sa isa't isa tayo humawak para di maitangay
ng paglimot sa imburnal at lagusan.
Ipinasya nating itigil muna ang pagdaloy
ng panahon at paglaruan ang naipong sandali
hanggang lunurin tayo nito sa malabong tubig
At tayo'y nalunod, oo, at ginusto nating
huwag huminga, huwag umahon.

Salamat at nagtiwala kang di ko hahayaang
madapa ka sa nakalubog na daan. Salamat
at di mo ako iniwang nangangapa
ng mahahawakan

tulad ngayon
tulad ngayon.
Agosto 5 2000, Sulu Sta. Cruz Manila


Byahero ako
Tangan ang yosi sa dulo ng alas-singko
namumuo ang gabi sa singit ng amor seko
mas yumuko ang ulyaning akasya sa gilid ng kalsada
Halos mabaliw ang pusang sinipa ko sa ulo
ayokong may ngumangatngat sa tsinelas ko
May piyano sa tuktok ng carillon, ang malambot na tite
ng kalungkutan, sa lagoon may nagkakantutan
habang sa tubig nabubuo ang plato ng buwan
Ang mga hulmahan ng dunong ngayon
mga semento na lamang, at ang mga alaala natin
ay pawang mga puwang sa upuan
Nangangati ang palad ko nang madaanan magsyotang
naglalampungan, may napulot akong panyo sa basurahan
Bumagsak ang langit habang nakasabit sa dyipning pa-philcoa
Dito natatapos ang mga punong kahoy, at ang lahat ng bagay
na maganda, walang bakanteng upuan, lahat ng kamay may nakabantay
na maskuladong kamao, ang masasayang tao, tumawag sa telepono
sa numerong kinopya sa kubeta kanina, nakahahalina
ang patalastas na “libreng pag-ibig”
sumagot ang humahalinghing na tinig
Bago ko ibinagsak sinabi kong: tulad ko
may bayag ka rin
Lumuwag na ang pitaka sa pangalawa kong kaha, nakisindi
sa koreyana, naupo sa paradahan ng mcdo, inaagaw
ng ubo ang hininga ko, nakakabobo ang mga plaka ng oto
Gusto kong kumain kaya lang nakakatamad
magpabuklat ng bag sa sikyu kung may bomba
Gusto ko lang tumayo at mapagod ang paa
para may dahilang magpahinga
Kung meron lang sanang makakasamang mag-ubusan ng laway
sa paglibing ng oras na namamatay
Dahil alam kong walang susundo sa akin
ako’y maghihintay
baka sakaling may magbigay ng sakay
Tumawid sa lansangan, kumutkot ng barya
sumiksik sa bus papuntang España
Kung saan antukin duon matutulog
Kung saan magising duon bababa


Hatod[1]
Sana walang hanggan na
tayong nagta-taksi.
Ang iba’t ibang ugong ng aircon
ay makikilala natin bilang kawalan ng salita
nang lugmukin ako ng tequila
at sinalo mo ako, silently.
Ilang beses huminto ang sasakyan,
ang pagtahimik ay pagkakataon,
pero di tulad ng dati
hindi ko matagpuan ang kamay mong
nagtatapik ng balse sa ‘yong hita
sa dilim.
Sinabi kong maganda lang ang Maynila
sa loob ng sasakyan.
Sinabi mo, Makati,
binago ko: Cubao.
Hindi ko alam kung bakit
gusto kong madulas
sa upuan—siguro hinahanap ko
ang iyong ulo o balikat.
Aminin na natin
masyado tayong nagkunwaring interesado
sa liwaliw ng ilaw sa Espana—
gayong natin namang alam
na ang sulyap sa gilid ng mata
ay mas nakakakita.
Saglit akong inaliw ng kumukupsit
na tubig sa wind shield; nag-init
ang gilid ng aking hita
at sa salawal masakit ang pag-umbok
ng alaala ng pagkalas
ng butones ng iyong blusa.
Maaaring bigo ang gabing iyon
sa pagsaway ng hindi makasinungaling
na kalooban: walang puso ang dibdib
na nangangakong may pag-ibig
ngunit ngayon kay daling hubaran
ng damdamin ang laman.
Gusto kong sisihin ang nakabuhol na alpombrang
namamagitan sa atin
kung sa kamay mo lang
nadarama ang importansiya,
ang malagkit na pagtigil ng oras
ang pagkabaliw ng matitinong…ang langit!
Anong impiyerno
ang dapat tumusta sa mga orkidyas
na pinamulaklak ng anino?
Kung hipo lang
ang pandama ng hangin?
Habang papalayo na ang taksi
sa isinasara mong tarangkahan,
habang sa loob ng sinasakyan
naging mas malamig.


Dormitoryo
Patay ang unan sa dormitoryo

Pinapabayaang kainin ang mga panaginip

Mo ng mga demonyo sa ilalim ng kama

Pagsasarhan ng katapat na bintana

ang pagliwaliw ng iyong gunita

At di ka patutulugin ng Katahimikan

at ugong ng nababagot na electric fan

Wala kang mauuwian

sa magdamag kundi ang puti

ng lamparang nakikititigan

Hindi mapakali ang maluwag na gripo

sa naninilaw na banyo

Binibilang ang oras na tumatagas

Paikot na lumilipas sa butas

na palad ng lababo

At ganito, ganito

ang walang

hanggan

sa

dormi
tor

yo.

Hunyo 26 1999, Balara.


Overnight sa grove ng U.P. Diliman
Inulan ngayong umaga
ang mga ikinubli
nating pangamba.
Kagabi, nang sa banig
nakahilata tayo
sa basang damo,
nakadagan sa dibdib natin
ang talampakan
ng siksikang langit.

Namimilog ang buwan,
ngunit mas inintindi natin
ang ating boses na binasag
ng nagmumultong haplos
ng nagbigting mga hamog
sa daliri ng mga bulag na puno.
Mas ginusto nating mamaluktot
sa lamig, at nakawan ng init
ang isa’t isa.
Hinilom natin ang antok
sa pait ng sigarilyo,
ngunit hindi nakahindi
sa pagpatong ng panaginip.
Hindi ko na nakita
ang ating pagpikit.

Ngayong umaga inulan
ang ating iniiwasan.
Sa tila walang patid na lubid
ng tubig, bumuhos ang kinatatakutan
nating walang hanggan.
Bumubuo ng dagat
ang wala nang madaluyang tubig
sa ating talampakan.

Ngunit kagabi,
bago ako humandusay
sa isang banig nating pagtabi,
nakatitig ako sa mga ulap
duon sa katihang mahamog.
Mahinahon pa ang pagsipa
ng kanilang sinapupunan,
ngunit tiyak ang pagluwalhati
ng kalawakan.
At sa tulog mong anyo
inulit kong natatakot ako,
natatakot ako habang lumalawak
ang nababagtas ng dilim.
Ngunit ngayong gabi,
mahal kita.
At natatakot ako,
natatakot ako ulap, lamig
dahon at damo,
sa umaga.
Setyembre 24 1999.U.P. Diliman-Balara, Pansol.

[1] bikolano, ibig sabihi’y hatid

Mga Rona kan Oktubre

Lamay ki kaitong Tabaco
Dai ko na marumduman kun sain inot hinugot
su tabak, pero nungka malingawan su tarom
kan suriyaw kan mahiling su kastila
kahampang su daraga niya,
"Su tabak ko! Tabak ko!" an kurahaw.

Su tabak ko, sa sarungan halion
pirming matarom buda marara
dakol nang kontraryong pinatumba
dai nanggad padagiton, baka matigbas ka!

Kastila palan naghahapot, pangaran kan lugar ta.
Kinurahaw kan maisog an kasimbagan na kinua.
Dai ko aram kun sisay sa duwa an bua.
Bata dai man lamang guminirom su tarantang daraga.

Iyo na niyani ini an pinunan
kun nata an pangaran ta arog kaan.
Bako man niyani gayong hararom an gikan,
hali man lamang sa kaisugan.

Kinsi mil otsenta y siyete,
itinugdok an simbahan
na suway an kampanaryo
sa pigmimisahan.
Patentihan sana daa an puro
puwede nang parola,
para ilawan an nagduduruong na lantsa.

Uminako an baybayon ta,
pahingurag na bisita.
May delihensiya an dagat
kaya su iba digdi nag-iristar na.
Sa pag-arabutan kaining iba-ibang persona,
Tabaco tulos naging banwa.

Kaito ini, dakol na an nangyari.
Nagsakit na sa lanit kan Hapon.
Sinapar an Amerikanong panlalansi.
Pero dai lamang nahuyo, dai natanyog
maski pinulpog maski nadaog,
Tabak ko! Tabak ko! man giraray
an sarong tingog.


Sa bus, pauli hali sa katorse kan mga puso sa Legaspi
Maririaw kun anion ka
kuta may pagkot an mga aninipot
ngonian.
Pauli an bus sa hinalian mo, ta.
nakalunad sakuya an magabat na buot
kun nata ako anion pa.
Aram ko man an muya ko: bako digdi
kundi baga sa taning mo.
Nata daw ta nagpawalat ka sa Legaspi?
Ako man sa Tabaco mapauli?
Nata kaipuhan maging dipisil
an sakuyang paghali.

Makaskason an pasi kan luha
sa pisngi kan iluwas ko an payo sa paros
an mata iminuklat sa bangui.
Kun anion ka kuta
nata ta kaipuhan pang humiling
sa luwas, sa bintana?

Mariraw kun anion ka
kuta dai ako naghapot.
Pano nin ilaw an Tabaco
sa sakuyang pag-abot.
Sisay an saindang pigpa-ogma?
An mga pandok na dai nin gabat
sa hukol kan paduman, padigdi,
minalagpas, minabalda parayo sakuya.
Makatakot hampangon an higdaan,
an bintana.
Baka magparumdom kan mga nasa harayo.
Lalo na pagnakasirip ki bituon, pano na,
pigisip-isip ko,
kun hanapon taka?


Sarong bangui sa Pawa
Ang bangui mahamot
kan tunog buda paros
sa luong kan masetas
an uran na daplos
an parong kan sildang
kan labas na bulan


Bakasyon
Naga, garo sana paghalon ki liwoy
an pag-ako ko saimo
sa sakuyang daghan.
Uminanod ka sa ugat kong lana
sa makinang gadan.
Bakasyon kan mga lawas tang layas
kan pinasilyab mo akong gari kabasan
sarong tag-init, sarong aranihan
kan mga buradol
buda pagbuntog sa labogan.
Paghigda sa awot
sa natad na mahigos mamurak
an pagmati kaini.
Sa limpoy kan mga kahoy
na ramog ki kalibangbang,
atibagros buda basol
sarong badat na udto
sa naglalabyog na duyan
an pagmati kaini.

Garo daw sana paglukso
sa hararom na burabod
pakatukad sa nagaarik-arik
na bulod
an pagrasay ko
pasiring saimo.
Kaito, an Abril
garo pirming udto.
An paros sa kurtina
pirming daing gibo.
Oras kan pagburak
kan mga oro-alasdose.
Oras kan mga primerong
pagsupang
kan pagmate.
Ta pirot an gabos
kaya naisipan magpasyar
kan Diyos.
Bulawan na sildang
an lawas Niya sa langkoy.
Bulawan man sa lawas
kan daragang bayawas,
bulawan sa dudo
kan bados na tapayas.

Dai naghukol an langit
kan namatean taka.
Nagsurupang sana an ngaran mo
sa gadan na gapo.
Ta may sarong bulanon
na pinalibutan ta an bangui,
dangan naghapot
sa nagtatalibong na bote
kun ano an mga saray
tang pagmate.
Kan sakuya mo itinao
an burak na kasimbagan
kan saimong daghan,
guminibo kang kalot sa panahon
na dai na matatambunan.
Dai ining ibang gibo
kundi an apodon ako
na bumalik sa banguing ito
asin magpalubong
sa paggirumdom.

Antang saro-sarong nagtarakdagan
an mga dahon kan kalendaryo.
Ruminuluhod na
an inasyab na paroy
sa kabasan
na daing payo.
Bumwinelta an hagab
sa mga dalan,
na dati nagpupungak-pungak
ki mga dalagan.
Nag-apod naman sako
an sakuyang uulian.

Ini na an pagbalik
kan uran.
Sa sakuyang paha
tinipon takang maray
sa higot kong kamot.
Maski garo ini pagpalod
ki tigbas
sa bitis kan oras,
pagpakihuron sa paros
na magpakugos.
An naginibo ko sana
an hilingon ka
mientras na an naginibo mo sana
an luhay-luhay na isara
an pinto kan lunadan.
Garo ka su uran, sabi ko
na buminulos kaito satuya
garo man ining uran, sabi mo,
na dyandyan sangaw na ki daga.


Amay na aga sa Naga
Nagpapaumay an mga kalag
na hinudong kan bangui.
Mururat-murat, namungaw-mungawan,
minaralabar sinda kan takig
na minatarakdag na tagisti.
Mala kaini dumog an mga tinanom,
an mga tinampo pano ki hibi.
Ini an walat kan diklom
na buminuklos na pauli.
Arog kaini an tamang laen
ki panahon. Ta magayon
magpasiring sa dagat
maglapiga sa baybayon,
asin maghalat—
maghalat.
Abo an langit
na an buot may kulog.
Abo an hukol na hagab
kan ilawod.
Maghalat sa nagrarasay
na baybay
asin maghalat
sa nakatukaw na gapo.
Sa pagdoong kan hukol
may kaday na lamos
buda moto-moto.

Mahugpa an uran
na mga dagom
ki gurang na daraga
na magumos asin mahipid
sa dagat na garo traheng tela.
Ini iwagas asin iheras
na garo traheng tela,
ibilog asin itahi
ki sarong gurang na daraga
gamit an naghuhurugpang dagom
kan uran.
Dai pa lamang ugaring
nakakanamit ki hukol
an Naga.
Hababaw an matris
para magbados ki hinog
na dagat.
Magayon kutang makapurot
ki katoninungan digdi sa gubot.
Hanapa daw, kun kaiyan may natatada pa
digdi sa daga, hanapa!


Tayhi
Sa pagbuklit sa mga laog
kan sakuyang hutok
pirmi kong napupundohan
an retratong ini:
An harong sa Tayhi
sarong agang
bago akong mata.

Kun matataldukan ki muhon
su primerong pagbutwa
sa payo kan pangrumdom
garo ini na su puon.
An tampi
kan kaya kong rumdumon.
Sa likod kaini wara na.
Kaawagan na kan katurog
na daing pangiturogan.
Madiklom na sirong
kan panlingaw
na ipoonan kan mga namundag,
iulian kan mga pigulian.

Ano man an yaon digdi
ta pigduduno pa ako
kaining napara nang nakaagi?
An harong sa Tayhi
sarong agang
bago akong mata.
Sarong agang
minukna kan enot
na pangiturugan.
An harong sa Tayhi
piot kan paros
na an ngaran hinangos
kan mga anghel buda kalag,
ta ini hapros
na suminalak na sa kamurawayan.
Arog kan mga pasong ritrato
naghahalnas na sa hutok,
su naliwanagan na sana an riraw.
Kaya niyani su aldaw
na sildang na duminagos sa puwertahan
sa itsura kan nagaarik-arik
na kahon, (diit na sana
liwanag na kan Diyos
pagminahampang),
iyo na sana an malinaw.
Sa liwanag daw na ini
kuminarigos ako
binatad su hilaw na unit.
Siguro nagngangalas sana
kan penomenon kan suriaw
o nagkakawat, dai ko masabutan,
pero nata daw
kan nakahurandig na ako sa pintuan
uminulok akong garo may maritrato?
*
Sa luwas, mga burda
ki puting burak
sa puting tela
sa nakahalayhay
na mga tamong na inarmidol.
Tulay ki ulok
sa pandok kan parahalayhay
sa pagkumbabaw kan tag-init
na muskiterong asul.