HARIBOL SURALISTA

HARIBOL SURALISTA
Pag-omawon an Kagurangnan, an pursang minabusol kan sakong pluma. Haribol.

Pagbasol sa sarong Giromdom


Rumdom ko an mga hapon na yaon kita sa sopa buda magkadukutan an satong kamot. Sa sopa ito, na ngonian dai ko na sierto an burda pero aram ko an kalumaan buda pagkalaspag. An satong katuninongan pigsusuysoy an kwarto kan saimong pagkadaraga. Sa kun sain may salming, may olor na dai natakupan, may nagsisi’rip na telang katakod kan pan irarom na tahob. Sa saimong tukador an mga sikreto mong pangangaipo sa paghampang na tanos sa mata kan kinaban. Sa mga puropinto an sarayan kan saimong mga panaklob sa kahamanan mong ngonian sakong pighuhurma, buda pigbabalo na man na makaputan digdi sa sibilidad kan saimong lawas: an saimong mga kamot.

Dai ko aram kun pano kita uminabot sa siring kaitong intensidad. Kasugpon pa garo kan bangging sa diklom kan sakong paghiling, nahadukan taka sa kabuyungan. Ah, ito garo su kinaagahan kan bangging kabuahan, an disenteng pagsungko kan pagkabanggi hayop, pagkaaga tawo. Pagrahay o pagbalo na maghirahay, o pagsukol kan nawara, pagkapkap kan mga natada, pagpunpon kan mga rukdog. Ito garo su hudyan kong bisita saimo.

Sa mga nagkaerenot na aldaw, ginibo mo baga akong sarayan kan kintab kan saimong hibi. Sa banggi ko linawig mo an hamot na naburo sa saimong dai nagkakaalong daghan. Pinadaba ko an sakuyang katungdan, pero mina’wot ko an saimong kamunduan. Nadagka ako sa paghuna kan namit kan laman na nagmumukna kan banal mong mga takig buda alimpasay. Dai mo aram kun pano taka hagadon sa itom na langit, ipangapudan sa mga butang bituon. Saro sanang panahon na masadiri takang bilog o garo manungod, katakod kan rumirom kan saimong kaakian, na yaon ako kan enot mong kulog buda pagburad kan enot mong ogma.

Dai ko aram kun pano kita uminabot sa siring kaining intensidad. Kan bangging binuhian kan alak an layas na mga duso, uminibabaw ako saimo sa pinakahibabaw na paagi: lawas susog sa sarong lawas. Halos rapsak, halos garing muda. An daghan mo naging laoman ki mga nabukag na bayong, sa irarom kan sakong daing puntiriyang gabat. Aram kong sabot mo an sakong duon, pairarom sa tahaw kan saimong pagkalawas. Muya kong basulon an saimong hamot na sa madiklom na kwarto namamagat an paglakop. Ini baga an nagdagka buda nagdara sa sakong butwa-lugom na agimadmad sa mga lugar kun hain bukas ka.

Yaon kita kaito sa sarong higdaan, sa rani na pwedeng magurang mo sana an nakagibo, na sa paghaloy-haloy ina mo na sana an may tugot na gumibo, na sa kahaluyan pa dawa ini dai na mataros an mga kudal kan saimong naggugurang na malisya. Dai ka kaito nagbalikwas kan rinani takang siring kaito, dai ka nagdulag o luminikay sa dai mamatunong na kalamias. Kun ano man huminigda ka kaitong gari gadan na kangalasan sa irarom kan hisdal. Muya kong hunaon sagkod ngonian na bukas ka kaito, na posibleng makukumbinsi na kuta kan lawas an kalag na abuton an sarong estado ki pag-ako o baad paghalat sa dawa anong pwedeng mangyari. An iningatan mong lipod mahuhuba mo na kuta kan bangging ito? Ika sana an makakasimbag, sagkod ngonian.  Ta kan bangging itong garong nagkakanigo nang rumasay sa kagubutan, ika an nagtindog na katanosan. Ika an nagpugol sakuya buda sa saimong sadiri na humuros sa sarong kahidalian. Sa historya kan gabos na kamarayan, kalinawan, kalinigan, hinugot mo an kusog na tumaram na “Dai—sala ini.” Inda kun makusog ka o bako ka sanang buyong, pero iyan an rason kun nata an daing kudal mong ngabil, iksan, pu’son, daghan, liog buda ngipon na tinuyo kong garo pag-anab, dai ko nakua.

Kinikilitan ako kan batalang inapod mo sa puro kan kalibungan; matanos an diyos na suminurog sa kamarayan buda nagkakanigo.

Kinaputan ko an saimong kamot sa sopang ito, maghapon. Baad ngani  naghadukan kita o inaram taka giraray sa paagi kan hapros—dai ko na tanda—pero ito na su tampi kan pakasabot, ta pakatapos kaito dai nang otro. Ubat buda oripon gilayon kan tarom kan katanosan, mati ko an ngalas kan ginibo kong mga isog kan nakaaging banggi. Dai ko mahali sa isip an sugot kan irony: naghahalat ka na daw ngonian ki pagdaguso, hali sa saimong pinasuko? Ngonian sana ugaring nag-abot an siring na kahaputan. Ta kaito baga dai pang lugar sa satuyang isip an mga arog kaan na isipon. Kan mga panahon na itong siguradohon kitang igwa pang ibang aldaw na nagkakanigo sa pagbasol. Igwa pang panahon para gumurang.


Ako Kalag Omay (2015)

Buhay-Gadan (2014)

Ha'dit sa byahe buda iba pang mga bagahe (2013)

Hamot kan Narumdom (2011)

Suralista: Mga Rawitdawit (2010)

Suralista: Mga Rawitdawit (2010)
Makukua sa: Gabos na Lucky Educ. outlets (Naga, Legazpi, Tabaco, Polangui, Sorsogon); Tabaco: Arden,Imprintados Advertising. Naga: Lucky Educational Supply. O kaya sa 0917 524 2309

Que Lugar Este kan Dayo sa Sadiring Banwa (2009)

Que Lugar Este kan Dayo sa Sadiring Banwa (2009)
"Maunod, magabat. Alagad makamuyahon ta magian basahon, ta makamuyahon saka labas an tanog. Makata, uragon." Gode B. Calleja. Abilable sa gabos na Lucky Educ. Supply Outlets; Kulturang Bikolnon. For inquiries:0917 524 2309

Maynila: Libro ng Pobya (1999)

Maynila: Libro ng Pobya (1999)
Makukua sa gabos na Lucky Educ Supply outlets buda sa Imprintados Ads sa Tabaco City. Para sa mga kahaputan mag-text sa 0917 524 2309

Karangahan Online

Karangahan Online
Karangahan: Pagranga sa Panurat Bikolnon. Kagibo: Jimple Borlagdan. Pinduton an ritrato para makaduman sa Karangahan

On Borlagdan's Poetry


A Rush of Metaphors, Tremor of Cadences, and Sad Subversions
By Tito Genova Valiente
titovaliente@yahoo.com

The first time I read the poems of Jesus Jaime Borlagdan, Jimple to those who know him, I felt immediately the seething movement of the words. There was a rush of metaphors in his works. I immediately liked the feeling that the rhythm caused in one’s reading for poetry, in my book, should always be read aloud. I was hearing the voice. It was a voice that happened to sound from afar and it was struggling to link up with a present that would not easily appear.

It was heartbreaking to feel the form. I felt the lines constricting. I saw the phrases dangling to tease, breaking the code of straight talk and inverting them to seduce the mind to think beyond the words. Somewhere, the poems were reverting back to direct sentences, weakening the art of poetry with its universe of ellipses and nuances, but then as suddenly as the words lightened up, the poems then dipped back into a silent retreat, into a cave, to lick its own wounds from the confrontation that it dared to initiate.

For this column, I decide to share parts of the longer paper I am writing about this poet.

In Karangahan, the poet begins with: Bulebard, ikang muymuyon na salog/ki gatas buda patenteng nakahungko,/ako ngonian kahurona. Borlagdan translates this into:Boulevard, you forlorn river/ of milk and downcast lights/ speak to me now. Savor the translation, for in Bikol that which is a dialog has become an entreaty.)

The poet is always talking to someone but in An istorya ninda, an osipon ta, he talks about a the fruits of some narrative: Ta sa dara nindang korona kita an hadi/ sa krus, kita su may nakatadok na espada./Naitaram na ninda an saindang istorya./Punan ta na man su satong osipon./This I translate as: For in the crown they bear we are the King/ on the cross, with the embedded sword./ Marvel at this construction, as the poet cuts at the word “hadi” and begins the next line with “krus” and the “espada.” Marvel, too, at how he looks at conversion and faith, a process that made us special but also wounded us with ourselves stuck with the sword.

Finally, the poet says those lines of the true believer: They have already spoken their story, now let us begin with our tale. The poet does not have a translation but will the istorya in this line be “history” and osipon be “myth.” Shall these last four lines in the first stanza be both a subversion of our faith embedded in a foreign culture or a celebration of what we are not, and what we have not become?
Puni na an paghidaw. Puni na an pagluwas/hali sa kwartong pano ki luha, puni na/an paghiling sa luwas kan bintana./Puni na an paghidaw para sa binayaan./Puni na an pagsulit sa daluging tinimakan./Puni na an paghidaw sa mga sinugbang utoban. Terrifying lines as the poet calls us to begin the remembering and also begin the moving out from the room full of tears. In the poet’s mind, the lacrimarum vale or valley of tears had become an intimate area for instigating his own release.

The rhythm is there as in a prayer. But it is no prayer. There is the repetition but it is not a plea. There is the self but it is one that has turned away from itself into something else. That self is one that shall face the recollection of the faith that has been burned.

And yet the poet, resolute when he wants to, loves to sing and hint of fear and anxiety. Even when he is merely observing children playing in the rains, he summons images of terrible beauty. The skies become diklom na pinandon na “may luho” (with hole). From this hole, comes the sarong pisi ki sildang/ tisuhon na buminulos. The poet stays with this metaphor with such intensity that the silken thread coming from the hole justifiably becomes luhang garo hipidon na busay/paluwas sa mata/kan dagom. Dark wit and a penchant for the horrifying are tandem graces in these lines.

This is the poet who can, without self-consciousness, tell us of the …haya/kan mga ayam na namimibi/nakakapabuskad ki barahibo/nakakaulakit ki lungsi. He whispers of “halas na rimuranon, malamti/sa hapiyap kan mga bituon.”
This is a startling universe, where dogs pray (and bay), and where fears bloom and paleness afflicts and infects, and serpents are caressed by the stars.