HARIBOL SURALISTA

HARIBOL SURALISTA
Pag-omawon an Kagurangnan, an pursang minabusol kan sakong pluma. Haribol.

HAPPY HOUR


Pagtapos kan aldaw
ubos na man an sakong buhay
hali sa tindahan pasiring sa tulay
o sa gilid kan tinampo
manunubli ki laog sa bote buda aso.

PABUTOG


Inatang mo an hangos
sa sarong lobong lupos.
Pinabutog sa kawatan.
Pinabutog sa adalan.
Pinabutog sa saod
buda sa harampangan.
Pinabutog kan mga hagyan
mga medalyang bulawan.
Pinabutog kan mga titulo
sa hampang kan pintuan.
Butog sa palakpak.
Butog sa pagti’mak
Butog sa pakigdulak.
Butog sa rarom kan banggi
sa pag-isip ki paagi.
Butog sa irarom kan aldaw
sa dulo pang pag-ibabaw.
Kun dai pumutok sa hudyan
dai lamang marurumduman
na an lobong naging bilog na kinaban
an laog paros palan.

NGARAN MO


Banggi na, dai ko pa naaapod
an Saimong ngaran.
Naatugan kan mga sa hiling
orog kaipuhan sa pakigumulan
sa kinaban.
Iyo, sa tahaw kan sarong gibo
pasiring sa saro, yaon an hadit
na igwa akong piglilingawan
sa pagtubod na ini pirmi marurumduman.
Pigpapahalat sa pagtubod
na Ika mahalat.
Arog kan mahewason na langit.
Sa pagtubod
na pirmi Kang yaon
Ika napapasipara,
sa pagtubod na ini, Ika dai natutubod.
Iyo, napupu’ngaw ako Saimo.
Ugaring, dai ko sierto. Dai, pero garo iyo.
An aram ko sana, tadtaod,
sa kinaban kan sarong piyong,
mapakua ako Saimo. Tadtaod,
pag nagkatarapos ko na
ining dai ko pa matalikudan
an mga simbolo kan kaluyahan
kan sakong daghan.

BUHAY GADAN


Huna mo sana mabuoton ako
tamili pirming nakahungko
sa hampang kan santo.

Dai mo sana aram,
ta kun aram mo, lintian--
haloy mo na akong ginadan.

Kaya ngani kun muyang
wara sindang maitaram
mabuhay kang gari gadan.

BUHAY KAON

An pagkaon ngani mabuhay
nagiging buhay ngani magkaon.

An paghingowa na makakua
nagiging pagkuang ora-ora.

HARONG KAN ISI


Pirmi hutok an garitgaritan,
agda an mata, an dara-dara, buda kamot
oruguton sa hampang kan bagla sa ibaba,
mantang sa itaas, lugumon
sa saiyang katurog an pagkaisi, daing pagkaising
piglulupigan kan diklom.

4/9/2013. Pawa.

SLOKA

Mantang nagrarani ka sa kinaban
nagrarayo ka sa Kagurangnan;
mantang nagiging kinaban mo an sadiri,
nagiging orog an ringis kan kagadanan.


Mayo 2, 2012

RADHA, AN MUYA KO PARA SAIMO

Radha, sadit man sana kuta an muya ko para saimo. Makadangog sana ki “Krishna,” iyo na. Krishna, Krishna, Krishna. Dangogon mo sana. Iyo man sana. Ngaya mamuyahan mong sa’wodon, dulong magayon. Makataram kang “Krishna” hali sa boot; mataram mo an Ngaran na ini na igwang dawa diit na pagsarig, dawa saro sana, dai na akong mumuyahon pa. Dulo kun mabilog mo an Hare Krishna Hare Krishna Krishna Krishna Hare Hare/ Hare Rama Hare Rama Rama Rama Hare Hare, nata dai? Pagmati ko kaan, an buhay kong ini, haman na. Kun hihilingon, sadiyuton man sana kuta an na hagadon. Dai pa ngani maubos ki saro o duwang minuto. Kun susukulon, halawigon pa ngani an sarong dai sa boot na istorya kan nangyari saimo ngonian na aldaw o sarong nahiling na pelikula. Bako man an dakula kun babaluon.
 
Pero sa totoo, dakula, dulo na sakuya. Sa katunayan, dakula, mala mati kong sugpon an satong kulog. Mala naririraw taka taros sa mamundo mong tu’lang buda laman, kaya dakula. Buda dulo sa gabos, mala padaba taka, kaya dakula. An kina’ban na ini sarong nakangangang ngimot, buda an aldaw ta nauubos pababa sa hararom na halunan na an bituka diklom kan warang pagkaisi na warang nakakaisi. Sa hapin kan ha’dit minatindog kita ki ogmang gibo sa alopoop, sa mga harigeng ini ki aso buda tu’nog isandig ta an bilog tang gabat. Nagrarasay ka na pababa pero huna mo naglalataw ka sa dampog. Ay, aki ko, tugang, amigo, pag-iriba sa ridang ini kan apat na kasakitan—pagkamundag, helang, paggurang buda kagadanan—wara nang ibang paagi, wara nang ibang paagi, wara nang ibang paagi kundi an mag-awit, mag-awit, mag-awit kan mga Ngaran kan Kagurangnan. Ini man sana an muya ko para saimo. Ugaring, sa ibong kaan, dai ko man giraray pighahali an paglaom na mahiling taka sarong aldaw, sa tiripon o magsaro, nakapiyong, nagsasayaw, nag-uulok, nagluluha sa ogma, mantang sa ngabil mo nagbubulos nang kusa, an dugos kan mga Ngaran kan Diyos. Dai ko pigtutungnan an paghalat; nagtutubod ako saimo, padagos.
4/7/2013
Pawa.


ZIPLINE


Ngonian, aram ko na an pagmati kan enot na muklat hali sa kagadanan. Sa enot man sana palan an kulog dulot kan higot na kapot na piggigibo kan hutok na habo mahulog. May punto man talagang garo ka na pigtutuok mismo kan sadiri mong liog, buda an bilog mong lawas muya na magpurugtasan, palbag sa asido kan kurab na minalakop hali sa nagrarabas na daghan. Kun maihawas mo kuta an saimong pagkaisi hali sa ha'dit, masasabutan mong an gabos mong sakit dulot man sana kan takot kan hutok--na an takot iyo an mga bagay na dai niya kapot. Buda digdi mo na ngani baga maririraw an linaw kan buhang na nagsusuhay saimo buda an gubing mong tu'lang buda laman. Inda mo ngani kun kisay isog itong nagtuklang saimo pasiring sa hampas ngani magibo an enot na pagpatakdag; inda mo ngani kun kisay itong lawas na pakawalata tulos tuminagas. Laen ka na baga, ikang nagbabalyo duman sa mabalyo pa sana kasubago. Ikang an pagrusdos pigpapaknit an langit kan kagrit kan sarong nabuhian sa pagsakit.
4/7/13 Pawa. Sa giromdom kan enot na pag-Zipline sa Twin Rock Resort, Igang, Virac, Catanduanes.

TANGAD BITUON

Igwang ba'gong lindok
pagtangad sa mga bituon.
Riraw ko sa konstelasyon
kamot Mong kan kimlat kagtubong.
Mantang sa ngabil ko dai mapumpong
an bulos kan Ngaran Mong dugos.
Pagkaisi ko nakagapos
sa lindong kan bitis Mong lotus.
Kagurangnan, ano an pagkamoot
na itinanom Mo sa alang kong daghan,
na dawa an naghahayang ayam
sa diklom buda kaawagan
muya ko kuguson na garo tugang?

3/15/13. Pawa.

BUHAY-GADAN

BUHAY-GADAN
an pan-anom na libro (e-book) ni Jaime Jesus Uy Borlagdan, maluwas ngonian na Agosto 2013.


PAROY


 Ini su pigpasuruhayan na paroy.
Sa binaranga na tambak,
ini su tada sa tahaw.
Sarong sako sa puro
kan halawig na aldaw kan pagginik.
Naglalakop na an banggi,
hali sa mga umang anit;
pigsusubol na kan huyop
an satong pagal sa katre.
Kaya an mga tataramon masigkat
minabuklos hali sa mga ngimot—
hidali na man na makauli sa silensiyo.
Sa trangkilong kina’ban
pwede taramon kan duwa
na “sakuya” an sarong bagay.
Arog kan sarong sakong paroy na ini.
An apod na kaan “satuya.”
Na an buot talagang sabihon,
bako ta. Kundi “Saiya.”

Ugaring huyan na an diklom
sa satong paghiling. Kasubago pang aga
kan sa payo ta nag-arik-arik an dagit kan ragit.
May napadumanan man gilayon su sako sa hudyan.
Kun kisay, bako na man importante.
An magayon ti’nuhon,
kan wara na kita gabos, iyo su mga pasi
na naula hali sa sakong luho
na pigsarama-samaan
kan kasubago pa naglalaom na mga bayong.

2/12/13
Karangahan.


OGMA


An ogma sa kinaban, kutok.
Dawa may sakit,
pagpinindot an lindok,
maulok.

BURABOD


Mahalnas na tabili
an dagit sa gugom kan isip.

Minapusngak na lanit
sa kaskas kan ngimot.

Rara na itigis
sa talingang kalis.

Raba-rabang minahawan
ki kaawagan sa daghan.

Duman an ginikanan
diklom na nakanganga:

Burabod an libog
ki alpog na nagbabaga.


1/25/13
Pawa.



PANGATURUGAN


 Sa pangaturugan ko
matangaon na
naghahanap kita
ki makukua
sa sararadong bangketa
nagtutuktok, naglalaom
na igwa pa ki magbuka.

Sa pangaturugan ko
piruton na ako
muya ko na magkaturog
ngani magimata.

1/25/13
Pawa.



UHOT SA SALOG


Dai na kita mahilingan.
Arog talaga kaan.
Sa buhay na ini sana kita magtutuparan.
Arog kita kan duwang uhot
na enot magkairibang naglalataw
sa sulog, papagsuhayon 
kan mga gapo,
sa hewas kan salog, dipisil na magtagbo.
Kun magkasabatan man otro,
saro man sana baga an sierto,
maubayan ki madali, dangan mapugtasan.

SERBIDOR



Kan kiniling ko su apod,
su amo ko palan dati
su yaon sa sakong likod.
Makapangyarihan na itsura.
Dawa bako niya na kapot
yaon pa man giraray an higot
kan haloy kong inutob na kamot.
Dai taka namidbidan sabi niya,
nagniwang ka sa ba’go mong buhok,
mantang pigtatao su kamot sa sarong abrasa.
Iyo po ser, an nasabi ko sana.
Taon na man na dai ko nagamit an,
akong an inantusan sukdo na sa pwede pang sagkudan.
Pero dai malisya, ta an praktisado kong pagbisa
pirmi la’bas, garo kasuogma sana.
Huni gilayon ako sa hudyan na tangga
nakatangad sa nakatungtong sa itaas kan hagyan.
Nagdadangog, naghahalat
sa tuldok kan saiyang tataramon,
pig-aaram na maingaton
kun igwa siyang mga kaipuhan buda ma’woton.
An paglikay garo pirming may mapasaon sa payo
luway-luway na pigsasayaw an tugtog kan saiyang gusto.
Ugaring nasa mall baga kami. Naka-ordinaryong bado,
bako uniporme. Buda siya man baga hidali man sanang napaagi.

Kagurangnan, itanom mo sa sakong daghan
an pagmating ini kan serbidor na humilde.
Pirmi Mo ako ta’wan ki ha’dit na dai makagibong dagit
dawa diit sa kun sisay man,
dulo na duman sa daing kapangyarihan,
dulo na sa dai naghahagad ki paggalang.

1/15/13
Karangahan.

PALAMIG



Dai man sa pigtataram ko, noy,
na an pagkamuot sala.
Kundi baad mala sa arik-arik
nadadara ka sana kan saimong paha.
Na an enot na palamig na maagihan
sa gilid kan tinampo,
dawa daing namit, dawa anas sana yelo,
iyo na an mapalingaw saimo kan ulian mo.

Asi, sirungi ngona, no,
paliputa an saimong payo.
Pag naumay-umayan
hilinga ta dakol pa duman
sa balyo kan tinampo.

2/5/13
Pawa.


HA'DIT SA BYAHE (E-BOOK) LUWAS NA

HA'DIT SA BYAHE BUDA IBA PANG MGA BAGAHE
Ha'dit sa byahe buda iba pang mga bagahe (e-book) an pang-5 libro ni Jaime Jesus Uy Borlagdan abilable na digdi:

http://issuu.com/suralista/docs/hadit_sa_byahe_buda_iba_pang_mga_bagahe_2013?mode=window

ISIPON, IPUSON



Ano man an mga isipon kan gadan? Ano an saiyang mga ipuson? Ngonian na dai nang lawas an mga pangaipong nakatakod sa saiyang lawas, nakalataw na sana siya sa halo. Sabot niya na garo ngonian an totoong kamugtakan kan ibinado saiyang laman, ngonian na pigpapakinabangan na ini kan mga ulalo. Hilinga, ta dai siya nauuraw. Trangkilo. Bako arog kaitong arog na sana kaito an saiyang pag-alit sa gabos na nakatakod sa saiyang unit. Buda su mga tiniripon niyang gamit, tuom niya pa daw, kairiba kan mga paboritong namit? Mapaliwoy pa daw siya sa giromdom kan dating kabit? Ni importante pa daw saiya na dati igwa siyang lapit? Igwa daang ba’gong kapritso si padi, hain su uri, pigkakapkap niya sa saiyang daghan. Inanab na daa kan tugang su heras na pagsadiri, haini su dagit? Wara nang duga dawa pigpiripit. Taros na siya sa gabos. Nag-aagi saiya an sulog kan kina’ban, dai niya na makaputan an yaraon duman, siring man siya, dai na kaini makaputan.

MINUYA. MINA'WOT


Minuya, mina’wot:
Puting bado, puting kape,
Puting ngipon, puting kili-kili.

Inabtan sa hudyan:
Puting buhok, puting tamong,
Puting burak, puting kahon.

11/2/12.

GABOS NA PAGKAMUOT SA KINA'BAN MAKULOG

(Chords: D-G)
Gabos na pagkamuot sa kina'ban makulog, magtubod.
Ata gabos na pagkamuot sa kina'ban makulog, nakakaludog.

Namuot ka sa saro,
pandok mo dai niya masaho, garo unglo.
Sinusog mo siya, itinao mo an gabos.
Inuripon ka sana, pirak mo inubos.
Ata gabos, na pagkamuot sa kina'ban makulog, magdangog.
Gabos na pagkamuot sa kina'ban makulog, nakakaludog.

Nagtuparan kamo, sarong dai mo piglalaoman
sa paradahan.
Sasaguton ka na daa, ito palan bados na,
kun muya mo daang maging ama kan ugbon niya.
Ata gabos, na pagkamuot sa kina'ban makulog, nakakaludog.
Gabos na pagkamuot sa kina'ban makulog, magtubod.

Namuot ka sa saro, pagkamuot mo saiyang inako, garo pinagtagbo.
Padaba mo siya, mas padaba ka niya.
Kaya kan mawara siya, diit ka pang mabua.
Ata gabos, na pagkamuot sa kina'ban makulog, nakakaludog.
Gabos na pagkamuot sa kina'ban makulog, magdangog.

(Chords: Em-G-D-A)
Inatang mo na sana kuta sa nagkakanigo an saimong puso.

Sa Diyos, an pagkamuot na nagkakanigo, nakakapano.
Ata sa Diyos, sana, an pagkamuot na nagkakanigo, nakakapano
sa saimong puso.

Ngana pa kan pagkamuot mo saimo, an pagkamuot Niya saimo.

Haribol.


https://www.facebook.com/photo.php?v=4025217304989

WARA MAN TALAGANG TIGRE


Haloy na man an bukudan
Kan ukay buda tigre.
Sa haloy, huna ngani kan ukay
Nagdadalagan na man sana siya
Buda dai man talagang tigre.
Ugaring may mga beses na diit pa
Siyang maabot kan kambrot
Kaya minabalik an saiyang ugot.
Pag nakakarayo-rayo, nakakapurupahingalo,
Nakakalingaw-lingaw, nakakalakaw-lakaw.
Pag butwa kan tigre sa harayo
Dangan sana naman sa kurab, minaruhab.

Siring an bukudan, sagkod napudpod na man
Su tuhod kan ukay, buda dai na matios su tanglay.
Nasabutan ini kan tigre kan nahiling na sana kaini
Na nakatindog su ukay na garo nakaluwag nang ugay.
Tuminunong na man sa pagdalagan su tigre, kampante
An maluway niyang baklay parani sa siertong pamanggi.
Inipos na man kan ukay su saiyang buhay,
Nagtaklob kan mata buda pigkumbinsi su sadiri na wara man ki tigre.

Ako Kalag Omay (2015)

Buhay-Gadan (2014)

Ha'dit sa byahe buda iba pang mga bagahe (2013)

Hamot kan Narumdom (2011)

Suralista: Mga Rawitdawit (2010)

Suralista: Mga Rawitdawit (2010)
Makukua sa: Gabos na Lucky Educ. outlets (Naga, Legazpi, Tabaco, Polangui, Sorsogon); Tabaco: Arden,Imprintados Advertising. Naga: Lucky Educational Supply. O kaya sa 0917 524 2309

Que Lugar Este kan Dayo sa Sadiring Banwa (2009)

Que Lugar Este kan Dayo sa Sadiring Banwa (2009)
"Maunod, magabat. Alagad makamuyahon ta magian basahon, ta makamuyahon saka labas an tanog. Makata, uragon." Gode B. Calleja. Abilable sa gabos na Lucky Educ. Supply Outlets; Kulturang Bikolnon. For inquiries:0917 524 2309

Maynila: Libro ng Pobya (1999)

Maynila: Libro ng Pobya (1999)
Makukua sa gabos na Lucky Educ Supply outlets buda sa Imprintados Ads sa Tabaco City. Para sa mga kahaputan mag-text sa 0917 524 2309

Karangahan Online

Karangahan Online
Karangahan: Pagranga sa Panurat Bikolnon. Kagibo: Jimple Borlagdan. Pinduton an ritrato para makaduman sa Karangahan

On Borlagdan's Poetry


A Rush of Metaphors, Tremor of Cadences, and Sad Subversions
By Tito Genova Valiente
titovaliente@yahoo.com

The first time I read the poems of Jesus Jaime Borlagdan, Jimple to those who know him, I felt immediately the seething movement of the words. There was a rush of metaphors in his works. I immediately liked the feeling that the rhythm caused in one’s reading for poetry, in my book, should always be read aloud. I was hearing the voice. It was a voice that happened to sound from afar and it was struggling to link up with a present that would not easily appear.

It was heartbreaking to feel the form. I felt the lines constricting. I saw the phrases dangling to tease, breaking the code of straight talk and inverting them to seduce the mind to think beyond the words. Somewhere, the poems were reverting back to direct sentences, weakening the art of poetry with its universe of ellipses and nuances, but then as suddenly as the words lightened up, the poems then dipped back into a silent retreat, into a cave, to lick its own wounds from the confrontation that it dared to initiate.

For this column, I decide to share parts of the longer paper I am writing about this poet.

In Karangahan, the poet begins with: Bulebard, ikang muymuyon na salog/ki gatas buda patenteng nakahungko,/ako ngonian kahurona. Borlagdan translates this into:Boulevard, you forlorn river/ of milk and downcast lights/ speak to me now. Savor the translation, for in Bikol that which is a dialog has become an entreaty.)

The poet is always talking to someone but in An istorya ninda, an osipon ta, he talks about a the fruits of some narrative: Ta sa dara nindang korona kita an hadi/ sa krus, kita su may nakatadok na espada./Naitaram na ninda an saindang istorya./Punan ta na man su satong osipon./This I translate as: For in the crown they bear we are the King/ on the cross, with the embedded sword./ Marvel at this construction, as the poet cuts at the word “hadi” and begins the next line with “krus” and the “espada.” Marvel, too, at how he looks at conversion and faith, a process that made us special but also wounded us with ourselves stuck with the sword.

Finally, the poet says those lines of the true believer: They have already spoken their story, now let us begin with our tale. The poet does not have a translation but will the istorya in this line be “history” and osipon be “myth.” Shall these last four lines in the first stanza be both a subversion of our faith embedded in a foreign culture or a celebration of what we are not, and what we have not become?
Puni na an paghidaw. Puni na an pagluwas/hali sa kwartong pano ki luha, puni na/an paghiling sa luwas kan bintana./Puni na an paghidaw para sa binayaan./Puni na an pagsulit sa daluging tinimakan./Puni na an paghidaw sa mga sinugbang utoban. Terrifying lines as the poet calls us to begin the remembering and also begin the moving out from the room full of tears. In the poet’s mind, the lacrimarum vale or valley of tears had become an intimate area for instigating his own release.

The rhythm is there as in a prayer. But it is no prayer. There is the repetition but it is not a plea. There is the self but it is one that has turned away from itself into something else. That self is one that shall face the recollection of the faith that has been burned.

And yet the poet, resolute when he wants to, loves to sing and hint of fear and anxiety. Even when he is merely observing children playing in the rains, he summons images of terrible beauty. The skies become diklom na pinandon na “may luho” (with hole). From this hole, comes the sarong pisi ki sildang/ tisuhon na buminulos. The poet stays with this metaphor with such intensity that the silken thread coming from the hole justifiably becomes luhang garo hipidon na busay/paluwas sa mata/kan dagom. Dark wit and a penchant for the horrifying are tandem graces in these lines.

This is the poet who can, without self-consciousness, tell us of the …haya/kan mga ayam na namimibi/nakakapabuskad ki barahibo/nakakaulakit ki lungsi. He whispers of “halas na rimuranon, malamti/sa hapiyap kan mga bituon.”
This is a startling universe, where dogs pray (and bay), and where fears bloom and paleness afflicts and infects, and serpents are caressed by the stars.