Udto sa Sirong (kan Tabaco Supermarket)
Ipagayon an hapon
kan mga nagsasaraod na daragang
mga taga-ibong,
sa saindang gubing
na kun bakong sobrang pula
sobrang lungsi,
kun bakong sobrang laba,
dai pang laba.
Mahamot talaga
an bagong hakbot
sa RTW, parong plastik
buda alkampor, lalo na kun perla pa
an pinanghugas sa unit.
Sinda ang piguurulukan
kan mga taga-sentrong tambay
pirmi daa panong garo ma-simba,
ma-bayle, ma-diskarte.

Sa harayo, yurpyop na an mata
kan para-prutas sa kauubak ki aranghita,
pigsasabudsabudan siya kan saiyang aking
nurunuun na an sipon sa kangangawngaw
sa duso kan nagdudumig na rungas
sa kakadalagan sa rampa paitaas.

Padugo
May kadsadiri kan daga
kaya ta ini piggigibo.
Minapaisi nin dugo
sa mga nasa anino.

Kada harige dapat ipaaram
an pagkalot.
Pati paghawan kan awot
dapat dai magbuot.
Baka istaran nin takig
an harong na itutugdok.
Baka an tukod dai tumirindog
pag may nasikyudan
na buklod.
Dai man ninda pighagad
pero kaipuhan tang itao,
may kadsadiri kan daga,
kaya ta ini piggigibo.

[Anong behikulo an linunadan...]
Anong behikulo an linunadan
kan gayon mo Tabaco?
Pasain itong banwa maduman?
Kun sa mga bituon pasiring
madali lang susugon
pero kun sa diklom
dai ko aram an agihan.
Puwede ko sindang hipaan
sa bulod kan Sabloyon
bago sinda makaabot sa Ligao.
Ano daw kun sa San Carlos
maghalat na ako,
nganing dai ninda mabalda an Malinao.
Maagi daw sindang San Lorenzo
nganing makaabot sa Legaspi,
o masakayan sa Pier
pa Catanduanes?
Bago ninda an magibo
aagihan muna ninda ako
sa Rapu-rapu!

Kun mabukod ko man
an ruweda kan panahon,
buda matapring sa naghabas
an saimong gayon,
sain taka hahanapon
digdi sa nagtirindugan na paril,
sa daing hungok na tinampo,
nganing iuli sa imo
an lalawgon mong midbid ko.
Pag inapod ko an saimong ngaran,
masimbag daw ika?
Ika na nganing mariparong igwa
madaling nagsanli kan saimong itsura?
Dai magkulog an buot
kun ika binarayaan
kan mahahamot na aninipot,
ta an bangui mo mailaw
pero nakahipa sa mga dalan
an mga tarom, an diklom.

Sisay Palan sa 2004?
Sisay daw magana
sa eleksiyon ta?
Aw, pirmi nang magana
su may kwarta.
Pano man kun su magana
bako man dapat?
Aw, di magpasan na naman
sana kita kaini ki magabat.

Ano daw kun ako na sana
an kumandidato?
Hare na noy ta baka hunaon pa
na raot an payo mo.
Pano man kun ako na ngani
itong pighalat nindo?
Kaya mong lumadop sa dugi,
pagbutwa sabihon na dai kang ati?

Ang Lalawigan ng Niyebe
1
Katahimikan ang isinuot ng wagas.
Tabas ng matitikas na hardin ang anyo
ng kapatagan. Mga kalansay ng luntian
ang nakadipa, ang patpat na sanga
ng walang katas na mga kahoy.

Isang mabangis na katawan ang simoy
ang gutom nitong sumagupa
ay hindi maubos. Maghahanap
ng sasalungat, magnanasa
ng magagapi.

Lumalagablab ang sidhi ng lamig
sa antuking paggapang ng kawalan
ng malay. Ang mga pangil
ng bato ay may muhing iniimbak
sa puting pagtahan
ng sulak at bukadkad.

Naririto tayo ngayon
sa pastulan ng pait
dito, ang sakit ng pagputla
ay ibinibinhi sa ating kulay
upang turuan ang laman
na maglaho.

Kung tutuusi'y marami tayong mga katawan
na naririto sa lawak na wari'y walang laman
ngunit tanging bigat ng ating pinapasan
ang naglalagda ng bakas sa malambot
na yelo.

2
Mas matanda pa sa salita ang lupa
at naibigkas muna ang katotohanan
sa pag-uwi sa alikabok bago naisilang
ang pagpangalan sa mga nilalang.

Kakambal ng bawat pag-uha ng simula
ang huling pagtahan sa dulo ng kurdon
ng hininga. Darating ang araw ng pagtikom
ng bukal

na gumagawa sa tubig, huhupa ang sikad
ng alon ng kuna. Hindi ito pagbura
kundi pag-usad ng oras. Hindi ito pagtigil
ng pag-usad, kundi pagpatuloy ng bilang,
ang pagpanatili sa daliring ituro
sa dulo ng huli. Ang pagdaloy ay ito.

Marahil hindi guni-guni ang ginaw
na nagpapalingon sa atin sa likuran
at totoong may talampakan ang yabag
ng bumubuntot na hilakbot.

Di ba't tanging kalooban natin
ang kumukupas, hindi ang alindog
ng mga bulaklak.
Sa huli, ang labi ng alaala
ang maglalakad sa mundo
upang maghasik ng kalungkutan.

Disyembre 2001.Tayhi.


Sunog
Natapos na ang pagtupok.
At ang mga liblib at kubli
ng mga puno ay isa-isang
nailantad ng haplos ng apoy.
Kinunsumo sa lagablab
ng isang higanteng iglap.
Umawit ang apoy
sa mga sandaling
ang misteryo ng maraming siglo
ay napalaya sa anyo
ng mabagsik na lawin
ng alamat at kahel
na mga anghel, mula sa kulungan
nilang mga troso at balakbak.
Sumayaw itong nagising
na mga ispirito ng pananabik
sa mga oras na nginangasab
ng init ang matitigas
nilang katawan.
Habang natutong lumaya
mula sa mga kahoy
at luntian ang likas
na katotohanan ng pagparaya
ng kanilang katawan sa apoy
lalo ang paglago ng uhaw
ng sunog sa pagsimsim
sa matamis na sustansiya
ng kanyang pagsulak.
Hanggang sa natagpuan nito
ang pagpanaw ng sarili sa dulo
ng huling sanga, at duon
naglaho sa isang malamig
na pagtahan, kasama ang lahat
ng kumplikadong kagubatan
ng sapin-saping paghahabi
ng mga paglilim sa lihim
at paglihim sa bagsik ng lilim.

Sa umpisa hindi na matunton
sa lapot ng pagkubli ng mga dahon
at ugat kung ang lihim mismo
ang naglalang sa lilim
o nang dahil sa lilim naisilang
na lang ang pangangailangan
sa isang lihim.
Ngunit ang lumantad
sa ilalim ng pagkubli
pagkatapos ang sunog
ay ang payak na katotohanan
ng lupa. Ito, wala nang iba.
Pagkatapos ng kasal ng paglantad
at lihim, pagkatapos ng pagsuyo
at pagparaya. Hinawan lamang
ng apoy ang tanging magandang
dahilan na nagkukubli
sa higanteng kapatagan
ng katotohanan.

Marso 5 2002.Tayhi.


Ang Balana
Ang bakurang walang pait
ay ngiti ng isang istatwa.
Isang gintong bituin
na tanging ginto at hugis
lamang. May mga mas ninais
na ipinta ang kalawakan
at ingatan sa isang kahon
magpakailan man, sa halip
na magpalikom sa katawan
ng lahat at dumaloy
sa pulso ng walang hanggan.
Isa marahil itong takot
na ilublob ang paa sa ilog
na may agos ng mga ligaw
na sibat. Sapagkat mahirap
tumayo ng tuwid sa bilog
ng uuga-ugang tubig.
Mas may matematika
sa pampang ng magagaspang
na bato. Walang disgrasya
kung didistansiya sa walang
katiyakan. Mas matalino,
sila ang taga-iling
sa tadhana ng mga humuhulagpos
sa rahas ng daloy. Walang lohika
sa kanila ang aksidente
kung may pag-iingat.
Habang nakamasid sa ilang lumulutang
nang mga katawan sa tubig, may ngiti
sa tuyo nilang mga mukha
sa pagbasa sa babalang ipinaskil
upang ipaalala ang dahilan
ng di nila paglusong,
mamamatay silang matanda,
mas matagal kahit kanino,
nagpapakalunod sa umay
ng pagsipsip sa gata
ng matatamis na bulaklak.

Marso 2 2002.Tayhi.


Mga Tala ng Masalimuot na Pagbabagtas
May gitna ang lahat ng pagalakbay.
Halimbawa kung lilipat mula sa isang lungsod
patungo sa isa, sasapit ang malumbay na kabundukan,
uulit-ulitin ang iisang hitsura ng mga kagubatan.
Mayroong lamig ang gitna ng pag-usad. Isang lawak
na pastulan ng walang tinag. Isang pandayan ng hubog
ng patag at walang imik. Ito ang pagsapit ng bangka
sa gitna ng dagat, sa kuna ng heyograpiyang walang kurba.
Piitan ng paglapat ng dalawang bakal na palad:
ng kalawakan at karagatan. Maselang tulay ang pagitan
na magdudugtong sa linisan at daratnan, isang pagbabalanse
sa makitid na alambre ng pagbabakasakali. Walang ibang materyal
ang katedral ng kahihinatnan maliban sa nanghuhulang mga baraha.
Tanging ang malinaw ay ang paglutang sa mapait
na sanaw ng paghilom ng mga punit na talulot
at labi ng yumaong dahon. Walang kasiguruhan
kung itutulak pa ng oras ang pagtila
ng paglagas. O tuluyan nang lamunin
ng buhangin ang lahat ng bakas ng nabubuhay.
Walang nakakaalam kung sa hantungan nitong nalugmok
na mga katawa 'y may hagdanan ng muling pag-alsa,
pabalik sa mabagsik na ibabaw. Marahil sa paligid,
sa mga bahaging linupig at humiyaw ng kaluskos,
inuunat na ng malalambot na mga damo
ang bagong tinik ng paghahanda.

Nobyembre 2001.Tayhi.


Ang Hapon ay Panahon ng Paghabol ng Hininga
May apoy ang hininga ng himpapawid
malalim at mainit, antukin. Kilos
ay hindi ang sayaw ng lagablab,
kundi ang marahang paglakbay ng daliri
sa nakalantad na dibdib ng sobrang minahal
habang nasa duyan ng pahinga, marahil sa ilalim
ng punong hitik sa lilim. Marahil sa malawak
na katihan ng matatamis na bulaklak.
Oras ito ng salagubang
pagkatapos lisanin ng mga paru-paro
ang balana. At ang mga dahon
ay gumagaan, at ang mga dahon
ay nagpapahila sa lupa.
Ito ang musikang ayaw nating pakinggan,
dahil inaakay nito ang ating paa sa hukay.
Ang ilog ng oras ay sinisibat ng batuhan,
nilulumpo ng hubog ng pampang at pinaparusahan
ng tinik ng buhangin. Kaya may kupad
ang nagaganap tulad ng bagal ng ulap.
Paalala itong ganito ang katahimikan
sa dulo ng lakas ng ating loob na magpatuloy.
Sapagkat itong lawak ng lantay na langit
ay isang imbakan ng mga paglaho.
At ang mga alaala ay walang katawan
tulad ng panahon na siyang nagpaslang.

Disyembre 2001.Tayhi.


Tabaco Supermarket II
Tulad ng maraming salaula niyang kapatid
mayaman siya sa karukhaan. Malagim ang ilalim
ng kanyang mga mata na himbingan ng pulang kidlat
na sa lahat ng panahon nakaunat, lagda ng suntok
kabayong mga hating-gabi at ang mga pigil ng pag-idlip
ng dugo bago ang tilaok ng tandayag na tandang
ng kalawakan. Nakakasal ang kanilang mga kuyom
sa lalamunan ng bakulaw na paggasta. Dahil
walang patawad ang pangangailangan, sa bulemya hindi
marunong tumanaw ng mga bastardo at utang
na loob ang nakangangang kaha, habang ang pitaka
ay tigang na palayan ng tanso. Ang pag-ipon
ng biyaya ay pagkuyom ng tubig. May sakit
ng pagkabutas ang mga sisidlan ng halaga.
At ang ginto ng salapi ay mantika
kung matulog sa bakal na sinapupunan,
isang balyenang bathala sa puso ng armadong langit.
Tanging ang mga anito 't litrato ng relihiyong ito
ang masugid na pinagdidigmaan ng mga panatikong
mananamba. Hindi nila hawak ang payak na laman
ng kanilang diyos, ngunit kailangang sambahin
upang di talikuran. Kaya ang araw-araw ay nagaganap
sa pagbalik dito, paluhod man o lulan sa pilak
na karwahe. Sa walang musikang paraiso, kumakatha
ng musika ang sigaw, sa katahimikan, gumagawa
ng hakbang ang sayaw ng pakikibuno. Lahat para
sa debosyon sa walang maliw na diyos ng Laging
Pangangailangan.

Kung titingnan sa malayo, sa mata marahil ng turista,
ang pag-abot at pagtanggap ng mga kamay ay isang
bilugang supling ng kapayapaan. Isang pinag-isang
pagtahan ng pagnasa. Eden ng balanseng libra.
Pag-ibig.
Subalit karamihan sa mga pagtangis ay may ganitong anyong tahimik.
At ang mga ito madalas ang hitik sa kamandag. Pagnagugutom
ang sikmura, kinakain nito ang pakiramdam.

Isa akong pangamba sa kampon ng mga rosas ng lupit
pinipilit paglitawin ang kayumangging kahapon
ng pagkatao mula sa maliliksing katawan.
Ngunit isa ring bahagi ng isang halimaw ng ginaw. Marahas
tumawa halos kauri ang halakhak ng mga saglit na bato
sa kalawakan, pagnag-aanyong silab sa halik ng atmospera.

Dahil bawat maskara ay may totoong mukha at ang palabas
ay natatapos sa pag-umpisa ng pagpasok sa labasan
ng teatro o sinehan, walang ibang uuwian kundi ang mundo.
Kailangan ikubli ang pagkatalo sa kaliskis ng dambuhalang
may ngising-aso. At ang pag-tubig ng mata ay sa loob
iniluluha, na kahit lunod na 'y patuloy pa ring hihinga
hangga 't hindi tumitigil ang hangin sa pagdating.
Ilang ulit nang gumapang sa impiyerno itong mga nilalang
na walang ungol. May bituka pa bang ihahalang
ang sikmurang kumain sa kanyang sarili. Hindi lang
luntiang mga kagubatan ang sinapupunan ng bangis.
At hindi lang kamandag ng puno 't hayop ang elemento
ng kagubatan. Dito sa patag at makinis na kanlungan
ng sibilisasyon natutong maghasa ng sibat ang Roma,
pinerpekto ng Griyego ang panlilinlang, at ang maestro
ay ibinanta ng kanyang disipulo, dito
na pag itinikom mo ang iyong pangil ay kakainin ka
nang buhay ng kapwa mo mangangaso.
* * *
Ngunit nakadikit ang aking mga mata sa kulay
ng iba 't ibang payong ng antuking mangga, ubas at ponkan.
At ang awit sa dry goods ni Rodriguez ay alam kong sabayan.
Itinambol ko ang aking palad sa lamesa, inaala ang kalubusan
ng isang antigong awit. Sa kalsada, walang humpay ang ingay
ng nasusunog na gasolina, tinuturuan ng alahera ang kanyang bata
ng Abakada, at pangako ng luntian malayong-malayo rito.
Kung pinahintulutan ko ang pagdagsa ng umuuwing alaala,
di ko kailanman nakalimutang dito natutong maging
ang aking kaluluwa. Nagkakape ang dalawang matanda
upang patulugin ang kanilang pagpanaw. Gamit ang mahabang patpat
minememorya ng bulag sa kadiliman ang anyo ng daigdig.
Tinititigan sa meryenda ng mga kargador ang ipinaskil
kong mukha ni Bob Marley, binabasa ng isa ang koro
ng Redemption Song. Ang paglaya ay mga kalapating ayaw
dumapo sa lupa. Ang hapon ay isang busog na sawa,
sa antuking damuhan ng paulit-ulit, ulit, ulit, ulit...
Sarado na pala ang bigasan nina Caren, at hinahanap ko na siya.
Maraming lungkot, maraming pira-pirasong katawan,
ang naghahanapan ng kabuuan, naghahanapan,
ngunit ang mga mukha ay marami, na
di mo malalaman, kung sino ang hahanapin. Inalok ako
ng yosi ng nagtitinda ng tabak at labaha, pagkatapos ko siyang saluhan
sa pan de sal at malamig na mantikilya, "Huwag kang uminom
ng tubig na malamig at ang pansit sa sikmura ay magigising, mabubuhay"...tawa niya,
sa mukha ng maykapal. Masarap magreklamo sa perpektong mundo
ngunit dito sa totoo, ano pang sarap
ang wala sa 'yo? Ang langit ay ang kulay ng libo-libong
mga batang naghahabulan magpakailan pa man. Gusto ko lang sumagip
ng ilang tubig sa patuloy na ilog bago ito humalo nang tuluyan
sa walang awang yakap ng Inang Dagat. Umuusok na ang uling
ng isaw at atay ng baboy. HIndi na mapakali ang mga dyipni
sa pagpulot sa pauwing mga estudyante ng Sto. Domingo, Tiwi, Bacacay,
San Antonio, Ligao. Nasaan ka paraisong Maynila sa mga oras na ito?
Nalalaglag na ang kadiliman mula sa kopita ng panahon.
Lumulutang ang pandama kong lobong nabitawan ng bata
patungo sa bakuran ng langit, "Isa akong isda
at kahit papaano 'y nagi itong isang tubig", tuloy-tuloy
sa kamay ng mga anghel.

Pebrero 28 2002.(Saod)Tabaco Supermarket-Tayhi.





Ang pagsara ng mga bangketa

P.S.
"Hindi na kayang pigilan ng langit
ang dilim. Ililigpit na nito
ang natitirang liwanag at ilalako
sa ibang panig. Bago sumapit ito
dapat naiwan mo na ang lugar na ito.
Dapat ka nang dumating sa ibang
daratnan."

Isa munang katahimikan
ang kalsada. Isang di matiyak
na pagbangon at antok. Basta pagtigil,
saglit na pagtahan. Buntong-hininga
ng biglang pagpreno ng harabas
na kislot. Maaaring ito ang blanko
sa pagitan ng pagsalin ng segundo
patungo sa isa. Karamihan muna
sa mga nakatayo kanina ay nakahandusay
sa kurbang hulmahan ng butaka.
At maging ang hugis ng upuang ito
ay anyo ng laboy, mabagal na alaala
ng mga duyan at lumba-lumba, alaala
ng mga umaalong tubig at dilaw
na buhangin. Ito muna bago ang huling ganap
na pamumukadkad
ng galaw

na magsisimula sa isang palatandaan.
Isang tawag sa dulo ng hapon, tulad ng gripo
na nagpapakawala sa ulan
ang susulong sa nomadikong kampon
ng gumugulong na mga kariton ng lugaw
at murang kape sa puwerta papasok sa palengke.
Sa pagsara ng mga bangketa sila ang papalit
na mga tauhan (kahit bastardo) sa entabladong
guguho pagnaubusan ng laman at pagsulong.
Tulak nila ang isang tradisyon ng pagsiping
ng lamig sa daigdig sa ganitong mga sandali,
kaya sila naririto upang ipagdiwang ito,
serbisyong pangsikmura kapalit ng ilang barya
sa mga katulad nilang manlalakbay na ginutay
ng kanya-kanyang maabong daan.

Tatawagin din ang pagkalas sa mga payong
ng mga prutas upang hilahin sa mas masikip
na pasilyo, sa dungawan ng mas maraming gutom
at panlalaway, at duon muling bubuuin ang takam ng piramideng
hilaw na mangga. Hahagupitin ng pagmamadali
ng naghihingalong liwanag
ang nakalantad na likod ng mga tsuper
ng motorsiklo 't traysikel, trak at dyip
upang pakawalan sa kalsada ang kulog
at bilis ng kanyang napapanaw na alaala.
Ang resulta 'y nanlilisik na pagdilat
ng ilaw.
Ano ang nasa malamparang bukid
at hindi iniinda ng naglalako ng kalabaw
ang pahamak sa pagitan ng lumalapot
na gitgitan ng mga sasakyan makasabit lamang
sa dyipning pabaliksa nayon ng mga alitaptap?

Dahil sa debosyong ang bakal
ay hindi nilalang ng dilim
sa pagtanso ng sinag sa talim
at talas ng kanyang mga tabak
at gunting, ipinuputong na
ng mananabak ang huling haplos
ng asayte at gaas sa asero
at tingga ng kanyang mga likha,
upang imbakin ang sining ng talim
sa makikisig na kahon, malayo
sa paninira ng hamog. Halos
kalahati ng panahon ng pagtinda
ay inaalay lamang sa ritwal na ito
ng pagpapanatili sa bagsik ng bakal.

Sinusungkit na ang mga ibinitin.
Pinupumpon ang mga inilatag.
Ang radyo sa dry goods ay tuluyan nang tumahan.
Ang kalampag ng mga lata. Ang lagatik
ng mga kandado sa bigkis ng kadena.
Ganito pala karami ang ikinalat
sa pamumulot ng barya.

May ligaya ba dito sa pulit-
ulit, tulad ng pagkaskas
ng pulubing gitara o paglangoy
ng maninisid sa tag-init,
o pagtalik. Kung ito 'y gulong lamang
na walang kahihinatnan at pagod,
kailan ihihinto, at lalayo
ang sarili sa tsubibo
ng araw at kalawakan, sa isang
parke, o paglaboy sa bahay
at telebisyon, ang huminga
sa piling naman ng hangin
o maglakad at magtuklas
sa hardin sa labas ng lugar na ito,
bilang isang kulubuting kalansay.

Marso 5 2002.(Saod)Tabaco Supermarket-Tayhi.Tabaco City.

Karangahan Bulebard at ang kanyang mga Aso
Ito ang mga oras na pag-aari nila
ang daanan ko pauwi. Huli na para bumalik,
nakapanliliit namang kumatok sa nagpuntal
nang pinanggalingan. Malamang tinutunton na rin
lang naman ng ilan sa kanila ang likod ko.
At ang tinayuan ko kanina para magbakasakali
ng traysikel ay kanila nang teritoryo. Sinakop
at nilupig ang patay na mga bato, damo,
putik ng kanilang alingasaw at laway.
Balewala nang umatras, wala nang maaatrasan.
Maglalakad na akong tsibog. Lalo na

pag gabing malinaw at nakalantad ang puting
heograpiya ng karimlan, pag sa panliligaw o
pagdalaw sa yapos ng mahal maedyo naabutan
ng oras ng paghahati sa daan, kasing laki
ng buwan ang pag-ambang isusubo ko sa lalamunan.
Naaamoy na nila ang aking buto. Nanlalaway
rabis sa linamnam ng aking nginig.
Nakakahiyang amining takot ako
sa aso, pero totoo ang takot ko.
Anong mga salita ang isasagot sa tahol
nilang naninita, na ako ay dumadaan lamang
at walang balak na manakit, walang armas,
walang pangkalas ng kandado? Nais ko lang
makauwi na hindi natatakot.

Sa lumalagim nilang ungol na lengguwahe,
nakaalerto na ang sangka-asuhan
na parating na ako. Naiinip na marahil
ang ilan at sa pagkayamot na mabagot
tumatawid-tawid na sa lansangan.
Nanghahamon ng habulan sa ginabing mga sasakyan,
ginugulantang ang pauwing mga laseng. Nagbabakod
ng kaharian sa bisa ng ihe. Kaya ang kalsadang ito
ay isang lansangan ng panghe. Hinahabol
ng kagat kahit kabarong nagtatangkang lumapit.
Ganito kasugid sila manarabaho ng pagmasid.
Dahil di ba 't takot din ang nagpalaya
sa mga aso sa lansangan. Mistulang payapa
lang ang mga tahanan, ngunit ang katahimikan
ay sanhi ng pagramdam sa mga pangitain ng tahol
sa malupit na lansangan upang maging alarma
at mata, ilong at teynga ng praning nilang
mga panginoon. "Sana naririto si Crypton..."
ang asul kong motorsiklo para mabagtas
ang lansangang ito na walang tastas na laman.
Walang namang maton sa amin, marami lang aso.
Dahil kahit maton ay mapapagaan ang hakbang
kung magkamaling magawi rito. Tulad ko
ngayon at ang gabing nagdaan at mga sasapit
na dadaan sa maraming mababangis na teritoryo,
baon lamang ay bato at panalangin kay San Roque,
patron ng mga aso, "Senyor San Roque, talian nyo po
ang iyong mga aso."
Nababanaag ko na silang naghahanda
ng kanilang mga tropa 't hukbo. Nakatutok
ang nguso sa ihip, tinatahulan ang buwan
at liwanag, sinasamba ang banal na kadiliman.
Dito sa may Bulwagan (ng Katarungan)
ang pinakamarami at may sakop
na pinakamalaki. Rinoronda mula rito
hanggang sa beerhouse ni Almonte,
hanggang sa istasyon ng himbing na mga tanod.
Mula doon hanggang sa interseksiyon ng Karanghan
at Ziga abenyu, ang may bansag na Mabagsik
na Inahin at ang kanyang mga supling, bansutin
at tingting ngunit pinakahalang ang bituka,
walang sinasanto, tamang duda, di nagtitiwala
basta may paa at kayang tumakbo. Kaya maige
nang tumigil sa gitna ng kalsada at magmakaawang
padaanin ng payat na mga katawan. Minsan
naglalakad pusa para di maistorbo ang tulog
ng magarapatang tambay, nakahilatang
parang walang kamatayan sa kalsada. Sa may Tayhi
ang maiinit ang katawan, gabi-gabing nagkakastasan.
Madalas nang mailagay sa pagsubok ang tatag ng itlog.
Madalas nang rambulin ng talunang mga barakong
ako ang binalingan. Sa huli ang sa kapitbahay namin.
Lolo na pero may gana pang iharang ang katawan
sa makitid na daan. Ngunit pagbumiyaw ka, akmang babato,
kahit walang laman ang kuyom, walang buntot itong tatakbo.

May mga kuko
na akong naririnig.
Heto na ang matalik nating mga kaibigan.
Buong takam na tumatakbo
patungo sa akin,
para madampian ako ng halik:
"Bakit ngayon ka lang ginoong Tao, kanina ka pa
namin hinihintay, pinag-aawayan. Isang tropeo."

Pebrero 28 2oo2.Tayhi.Tabaco City.



Tagal
Walang hanggan
ng magpakailan pa man
ang multo nitong multo.
Isang mabagal na musika
ng patay at dapit
paikot sa ilog na
nakapulupot sa mundong
ahas ng agos. Multo
tulad ng langit
na kumpol ng mga lilang
bulaklak. Tulad ng ulan
at itom
ng kapeng iniwan o
nakalimutan
sa lamig ng balkonahe.
Puting kurtina
sa lumang bahay
na tuluyan nang
pinatay ang ilaw,
burdado ng ligaya
at lumipas na glorya
ng noon. Walang hanggan
wari ang bigat. Dito.
Sa tanggapan ng pait
at lason. Dito na siya
ring halamanan at lihim
na hardin
ng pag-ibig. Umuusad
tulad ng kalkuladong lingkis
ng relehiyosong sawa
ang bakod
ng siyudad at ng mga grasang
lansangan. Sa bakal na utos
ng isang blokeng bato
sa gintong trono, ang lamig
ay umuunlad.
Kaninong paglaya
ang ihip ng hangin.
Ang paghalimuyak
ng mga pangitain.
Alam mo ba ang daan
paalis dito, ikaw na nakakapansin
na walang pintuan?
Mamayang gabi
sa bughaw na tulog ng lahat,
muli tayong lilinlangin ng katahimkan
at pilit ilalayo ang ating mga katanungan
sa punto. Dahil bubuka
ang minsang pintuan
ng ngayon. Pupuslit
ang mga panginoong
walang hininga at kamatayan.
Sasabak tayo. Isang makisig
na kabayong kayang tagusin
ang ilusyon. Makikihati tayo
sa kanilang lagusan. Puno
ng enerhiya ng nagpasuklob
na lakas.
Hango sa karagatan.
Hango sa higanti
ng mga napaluhod
na taong-diyos.
Isang matipunong gulong
ng kidlat. Uhaw ng mga pumalyang
pagsagupa at pagpalag.
Walang lingon
ulo sa ulo. Tungo
sa kabilang kalungkutan.
Sa pugad ng mararangal
na halimaw na silang
humubog sa mga bayani.
Huwag lang ito. Huwag lang
dito sa lupaing puno
ng lupaypay na bulaklak.

Marso 2 2002.Tayhi.Tabaco City.

From 15 Poems I

Peep
I see you when you don ‘t see me
breastfull—all skin—in your bath
In your innocence, I keep you in beauty
like the gods, this window is me
becoming the swan.

And beyond your clothes
this is what you are, really—
have I known you better this way,
the Person without the lies
of clothing? God ‘s
art without the censure,
truly in the company of stars!


No
Yes, your no threads thru my within
I have inside me a heart nailed with what I am not
No, I am not what I am you think Yes I am
And suddenly it ‘s Me, suddenly

Because You are where I become with you; because
I with you is Joy to Me.
Yes, you thread thru me, needleless yes,
needless, yet you did, true, my within, thru it
wounding around, wormness.

How so without the prick
of truth, how come you did
swim your spears thru my veins?
No! I am not what I am you think Yes I am. Yet

suddenly, the skin receives its wound, suddenly
the thread without needle thru me,
is true needleness! Happening, now. How dumb?
I am not what I am in your head. Yes. My within is not torn.

My heart is not ugly, Yes my heart is clean. Yes,
your head hurts
Me too much, Now, with, your No:
No, you don ‘t like us as Us, yes ? But Yes, I told you, honest
my within is true; and now, through!
I will always be Me with myself. And I ‘m back
after you made me go
Because you called Me wrong Yes. And the universe is not happy
I am here yet you see me in your head still!
I want you in my within but you can ‘t just tell Me Yes I am!
No, I am not what I am You think I am.
No, you are wrong with your Yes.
Your Yes hurts you
and It is not even me.



Star Poem: How We Wonder What You Are
Forever Stars, how we wonder, yes:
Rockets blasted to the numberless
to catalog the last glittering anxiety
of neighboring, God, to at last
pen the period—silence, to the moaning
manuscripts from Ptolemy to Hawkins…
Point the gray thinkers to their grave
Face the universe eye-naked, wonderless mankind?
Shelf the questions of binoculars, the tears
of observatories—

Ah, Forever Stars! In a way, endless
as all gods are riddles
nourishing our tendency to look up
to something of Height.
As long as wise children sing of your twinkling, remain
yourself beneath the mist, mystify. Leave aging
to mothers now longing for fairy ignorance
as innocence dissolved by the hardening
of the unbroken wishbone.


Children
Isn’ t the greatest life to follow, children’s?
They who fear only what they don’ t see,
and everything, yes, everything is holy.
What is order to them but the unnatural
intention of afternoons to put them to sleep
and divorce them from their play.
They with the courage to fly without proving
the reality of their wings.
And after the rains, how many ships have they sailed
to the infinite, to harvest the grains of time
and stopping it in pickle jars.
Their nations depend on the trees
and on how much shade they can give.
Their wars are deathless
against the Night
and the monsters it breeds beneath the bed
The thunders, that loosen the shadows to the world
against the oppressive bars of rain
against our wills, our reasons, our alien size
They experience their God’s close
intimate as their hands
dipped on the waters of their body
And god themselves
for making the stones
speak, the dark bite
And the stars, how correct they name
the stars! Either the streetlights of heaven
or the footprints of clouds.


As Adam Is Narcissus
In love only on still waters
I turned away from my face:

Round in my eyes is a world.
Without the water, I have reflected myself

into this: You. But wrong!
for Reflection, I have neither your shapes

Nor your control
Inexact Copy, how is this so?

The thunders ripen the rain.
And they are ripe.

Then, You are the falling that rippled my pond
shattering my Other into spheres:

A sudden butterfly shooting from the gray garden
turning my head towards a yellow trail of light

From my vain mirror, away
Had my forgotten face in revenge, turned away in return?

Or resumed loving even in unrequited pain?
Only the frogs knew

Which later, when the Great Voice yawned
all dived to bury their warts into the water.


Waiting For Ronnie At A Canteen By Her BoardingHouse In Legaspi
An unspeakable philosophy of one who is breakable:
A sky is not a sky if it’ s not blue?
No, a sky is not a sky when I’ m not with you.

However, with you I am, there is no sky.
The horizons are bent in horror to another land.
Yes, they shrink until gone, away, no more, but
the air we breathe or the too few earth
beneath your feet; that becomes all.
Anything behind you is muffled,
and everything behind me forgotten,
the breathing between us, and the unhandled gaze
drains the other things.
And what does this made me, but a silver figure
in a looking glass. Testing my independence from your face
defining to defy the secret tendon that muscles our connection.
Returning, we are the original idea of how the sea
and soil crowns every division,
collapses the repel of Un-one-ing.
Like the lock blindly guessing the patterns of grip
to match the teeth of the key, no eyes
have been there, the somewhere bed
where universe and land meets.
Perhaps there is no answer. Perhaps there is no end.



To Jewel Birth-giver to Haraya
Literally a globe in your belly
I ‘ve never seen any woman so full
How many continents swallowed
with your little mouth? How many
people? How much courage to swallow
it all? All the eyes all the arms
all the testicles combined into one
curling.

How could I ever manage not to burst
from the dreadful trees into the wind
with the engine of a stork when the world
crawls out into a child.


Name
I dread to repeat how your hair
hangs before the cliff of your jaws.
As if a pilgrimage of legs
stopping to wonder
at the oceans of your neck
that even the wind has no hands
to push movement on such calm strands
such tiny longings

You deserve the words
sincere enough to echo
even just the surface
of your cheek or an example
of one fluttering moment
of your eyelid

But more offense is given
by not saying
by shutting you the windows
against the breeze that ignites
sudden comets
too sudden as smile is too sudden
or ignorance
by not letting you
know your own hair

I can ‘t call you the way the universe does
I ‘ll name you the name you call yourself
I can ‘t call you the name affection calls you
or the grasses or the streets
or your name in your sleep
or your name

I can’t love you alone
even though love forests
into a patterns of feathers
or a river untamed
I must not feel you
with feeling alone
There can ‘t be a region
in my mind where I fear you
Our distance is simple: it is immense
The number of beds between us everynight
distracts me from your little parts
I must crush you with care
until you crack into a flower
like wind, but not the wind
not its touches never again
the fragrance of its transparence
For I might just liken you again
to the silver stalks in moonlight
aligning the dew into threads
or worse the ropes of rain.


What I Mean
Hi—the rivers are pushing beneath
the crust of my bones
in secret; as tribute to Day, like to God
the untouched hymen, alone, only, always,
the giant Sampaguitas, the Dama de Noches
give off first scents, filling my hollow
eyes, my so called window with laughter
Hello, hello—the heavy feet of boys
walk to their girls, from bedroom to here,
with the moon perfect as tonight
and the walts starts at the floor of my heart
as horses emerge from the nameless forests
trampling upon the still waters without defense
How are you?—with my eyes I tried
to lift the pond from its basin,
to drown the unseen fishes
with air. But the grasses leaned
on my knees and slept, their breathing
so loud it caused my belly to rattle.
Nothing happened but night, and it was
just so silent.
Bye—somewhere embers will someday into fire turn,
and evenings will never need
stars anymore, never.



Paging A Kamia Resident
I always come here to return you
things I took everytime you leave me
by myself. Bored, I took your eyes
like picking shells trapped in the sand.
Fetching it from a distant isle
of Santan, trimmed like a cadet,
lazy to the wind, but deliciously red.
Sometimes your lips fall off like a centerfold.
Besides you do make yourself one stack of magazines
to make waiting easy, I steal it home,
group it with other articles: chapters of your hair
the feature of your forehead and the short
briefs of your nose, all compiled in a portable
memory. Although it costs me a lot of skin
to endure the warmth of your manners,
your politeness, a scalding cup of water,
I still find it very worthwhile to sit with you
as you lie you are still awake
as I pretend you are not asleep.
Full of you already, I have to give up your color
climbing over this Kamia yellow walls.
As usual you act
as if you see the wind. My pygmy Galatea, unguarded
and unawake, I gathered your falling parts
of speech in a yellow notebook, softly.
Softly as it happened yesterday.
Seeing you now, descending
dormitory stairs that shake
like the brown accordion of my knees,
full of asking, and a struggle to remember,
how could you be erased of your patterns
who had exhausted your perfume?
I will have to return
the borrowed mole too
to the white elbows of your jaw.
Ah, and peel your eyes from this morning
sky and stuff it in, back to its darkening burrows!


I Care For You
The same sadness as the armless slime
pulled to the mouth of the drain is saying
I care for you
For I care more than the soap
you rub your face with
and I’ m not your soap
I care for your hand
because it ties your hair
writes me letters. And it ‘s sand
as the fruit falling to the ground
or consumed by weather
without reaching your lips
Because I ‘m stopped to saying
I care for you
for it waves the ocean
just enough to lick
tickles on your toes.
And it seemed an empty cloud
this care, that it fills the heart
with anxiety of rain
It holds you just a little bit
to the point of tenderness
at the same time not holding
because it is a prison with bars of rain
It can ‘t really make you stay
for I know how you love rain
And that ‘s sad as the lake
who can ‘t even ripple
but just there.

From 15 Poems II

Negros-full Moon
How long have I waned?
And took the fate of oceans
upon my hand.
I make tides faithful
to the shore, yet I am
without love, and one faith
guides my circles, that perhaps
a new night pure enough to unfurl
the virgin wraps of night-blooms
tilled by the violet fingers
of answerless waiting will wake
you up despite the tender cloth
clinging upon your breasts, the soft air
breathed by a garden nearby thru your
open window will choke your pink dreams
of castles hazy at the tip of cliffs,
your prince upon a silver horse galloping
upon the bog, and bring your eyes to me
white with craving, hanged on a fragile noose.


Reading Her Favorite Poem
I grip at the final odors of your memory
at first as if an infant desperate
to his suckle breast gorging
the fluid he has never seen
except perhaps if he has the stomach
to stop sucking and watch
what he is drinking. Feel.
You love that poem, so I read it
trying to know the language of your heart.
Only to be broken
in the end,
I’ve taken myself
to a place I can ‘t love, here where you are
more— separate
around you the structures crowd
like shell
the away-eyes you can ‘t tear
from a red sun sinking.

You shame my bleeding here
Upon your violet soil
Anywhere,
the nameless graves of your tears
hold the sky broken
on those silent pools,
sometimes an upturned lily floats
across the blue, shading the pebbles.
Meeting the many names you kept from the world
their faces carved upon your peaks
moveless even to fate,
I feel the molecules
of ceaseless air, crashing to the jaws
of grass, me.

I found, going on, a little
cottage about my person.
There, everything I became to you
archived like fossils, manuscripts of dead
words, bodies shrinking into dust.
This one resembled a daisy
most of its petals forgotten colors
a length of stem drowned on the soft water
through its own musk, its age wafts
crawling to a rod of sun.
Your unvisited church, Goddess! See!

I can ‘t bleed here.
Here you own every crying,
All tears carry your name.
Yes, you girl running down the hills
the green refuses my sole
I here can “t be somewhere
The violins of the sea laments from a distance
My fingers are forceless to weild a blade
against your demons
Swept by your shaking my bones
break like dandelions
I burry my ears to the sand
and I still hear you breaking
Here, your voice is every sound I make.

As the poem’ s period
offers exit
I look back to see you wipe the words
of the dirt I brought with my coming
You arrange the ripples on your ponds
comb every blade of your grass
You brush away my footprints to the breeze
the sun bleeds in your eyes.
As I lit pain between my lips
the smoke howls quietly in the night.



La Isla Dolores
1
Dolores, far fetched as water out of the humid
air of the weather that makes women loosen their buttons
to the breeze, with the lingering grip that bursts the swelling
of plants. Always for the pursuit for new body
pinning down the old sockets to the motherly arms
of death on the passionate soil, the waste that sickens the fallen pressure
of leaves into rot. These garden movements run through the blush
on your cheeks. A fountain, a pond or a birdbath of an old kiss
floating on the surface of memory, as I wrap the fog
in my chest, mindless of the stones acting their character
into a pile of numbness, except perhaps the isle of moss
which on their ancient skin a remote forest of touch.
And I sigh loud as the opening hinges of the early bud.

2
Dolores, your warmth walks with me
on the street everytime my feet falls
under the shade the leaves weave

The warmth that suddenly drives sweat
out of my pores, the water cupped from
the moveless lake inside the body

And these are the fluids riding the air with tiny stars

Because you are like the faucet behind the clouds
and Im putting myself now in a memory of a rain
that repeats the wet on my pillow

What are you made of but the bones of children
with little breaths. And I can fold you like a flower
in the womb of my fist. Until you are nothing

but scent. That the only way to forget
is to stare on where my feet falls creating so little sound
to avoid the sight of your flight from my head.


That she may find me among these distances
The summer beneath her skin
wakes sleeping gardens beneath mine.
Never will I be calm or waters be without ripples.

In grief are many poems about sunsets
but on her cheeks alone bleeding reds twice.
How will I be calm or have waters without ripples?

Notice my hands, her textures
are alive in all my fingers.
Never will aging sing in my tree houses!

Never will I be calm or waters be without ripples
or nights without pillows heavy with songs
of her name, her skin, and the summer beneath.

How can I remember her, when I have not forgotten.
I am empty with her, but without her
the world is filled with Chopin and drowned men.

The waters in our eyes does it just remind you
how the sea, to take the bruised body back yearns?

I am empty with her, but without her
I trace the bed at night for depths pressed by absent
stars.

And what relief is longing, when it reminds me
she is not here, but here is not with her
and where she is, is not with me, is lost
in the burden of arriving. For the world is heavy
with restraint and Imagination is a mascular horse.

In the unborn days we are times of rapid waters.
I am empty with her, but without her
I repeat her voice until the flute of my throat
is breaking, is telling of wide fields, of enormous skies.

The summer beneath her skin
awaken sleeping gardens beneath mine
never will I be calm or waters be without ripples.



(BECAUSE I CANNOT TOUCH HER MEMORY WITH FIRE)
Because I cannot touch her memory with fire
from the stalk of fragrant wanting, I consume
my own pale bones; its metal, like the taste
of soil, reminds me not to sleep at night,
and think of her, and her own wakefulness,
or dip my feet on the sheets, wet with moisture
sighed by the grass left by feeling, left
by its love.
Again, I claw the air in silence, with the same fingers
I hush the wind from the flowers.
If the night to her is empty,
it is because day has never forgotten to forget
her name.
But for me it is more than remembering, it is wanting
to be called by that name, beacause it is her.
It is her with the smell of flowers,
she has never smelled.
It is her skies filled with blue,
that to her it is love.
It is the ice in her skin that I have never touched,
but dreaded to press against my weakness.
And it is her that I don't have.
The tree rooted in imagination. Her fruits falling
on land that knows no feet.
What pain it causes me to think of her
not thinking of me. What more pain
to think about this in silence. In the dark
among everybody felled by the sickness
of sleep. Among all the radios shut off,
among all the syllables uttered in sleep,
among the movements under the sheets, she is
the echo starting from the white throat
of a cat before curling herself into fur.
She is the thought I remembered, and remembering it again
makes me sure it is her.
I cannot stop comparing her to herself,
because to herself alone she is comparable.
All I really want to say are these things,
because these are the things I can't tell her.
Because these words can't be anything to her
but the sky that dissolves even the reddest things
into blue.

September 30, 2000. sta. cruz.

Pùngaw
1
Ang kabangguihon tang ini
an mas minasuhay sa tuya.
Pigpaparumdom sakuya kan mga bituon
an satuyang pagitan.
Dumog an awot
na sakuyang pigtutukawan,
mala pasa an lipot kan tùnog
sa unit kan duros.
An bulan nakasabit
sa pispis kan biriran.
An silyab kaini samí
sa malinig na langitnon.
Isinubol baga ako kan pagka-uyam
sa ulay kan koryente
digdi sa natad
asin magpagkot nin sigarilyo.
Asin mahiling ko an asul na diklom
buda matuninungon an mga dahon.
Pirit na naman akong pig-aalsa
kan konstelasyong Orion
sa maniwang niyang abaga.
Dapat gayud na sakuyang ikanta
an namamatean ko, sa iya.
Sa pangingimigkimig kan mga bituon
aram kong naghehemate an mga tawong lipod
sa sirong kan sampalok.
Dai dapat ninda ako anohon, ta kaapil ko sinda.
Saro an samuyang puso sa pagpadaba sa matangá.
Ta digdi man sana baga sa mga oras na arog kaini
nadadangog an samuyang pagdágo.
An haldat kan samuyang daghan
mas minalanit pagbako nang mainit.
Mas marhay ka sakuyang ayam
ta ika may balukag, kaya mo na painiton
an saimong takig.
Pero ako na hubá sa lipot na arog kaini
sain mapaiplí?

2
Garo kita mga ayam sa bangui
dai nin hungok sa pagparong kan atí.
Pag kita mina hayá, napapasá an kadlagan
pero dai nin minapurot kan satuyang ginubot.
Pagkaaga kita man sana an natutunok
kan tiunay na tarom.
Dai lamang minatarakdag an mga bituon
pag tiapod ta.
Dai ta aram páno sáwudon an saindang
tataramon.

Kun gusto mo akong makua
ipiyong an saimong mata
asin humiling sa diklom.
Yaon mo ako diyan itinipon,
kinamadang paros na hinangos
mo sa hampang ko!

3
Minabulos an ngirit mong mga salog na dai nin katapusan.
Irugbá an pangá kan mga bulod, iluhó an mga kuweba.
Kaya ako inanod dai nin hungok, dai nin kusog na punduhon
an saimong pagguyod.

Idara mo ako sa lugar kun sain dai ako nin kamot,
dai naipipiyong an mata buda dakula an talinga.
Tigpaugom mo sakuya an kinában, sa sakuyang liwoy ipatunaw
sa pagrumdom pa sána ini kan saimong pangaran!

Ako baybay man sanang malumoy an daghan,
minarasay na dai nin túlang pag saimong iagihan.
Ako maiba sain mo man idara
basta an tubig mo makairiba.

4
May narurumduman siyang pandok pag siya minahiling sa bulan!
Siisay daw an masuwertehon na sulterong dai niya malingaw-lingawan?
Marhay pa ika Padangat, kairibahan mo an saimong padaba.
Saimong nahihiling an saiyang hawak sa atop kan mga dampog.
Bako siyang bungog sa mga pangadyion mo, an paghangos mo saiyang bestado.

Sa hagyanan kan saiyang sildang iatang mo an sadit mong daghan.
Ikurahaw an saiyang ngaran, dulot na magtarakdagan an mga bituon.
Sa diklom. Kun haen an mga nakukulugan nagsusuruksok. Sa awot ihinat
an saindang matanglay na mga liog sa pagtangad sa panginoron
kan saindong paghaprosan.

Padaba, nalulugadan ako pagbulanon.
Minadumig an sakuyang mata pag ini’o maliwanagon.
Ta aram kong dai naheras nin marhay an buot sabihon kan lumlom
sa lambang harong.
Itamong mo an diklom kan bangui, itamong mo gabos
dangan ibayaan akong nagtatakig
sa sálog.


Sa Bus Pa-uli Hali Sa Katorse Kan Mga Puso Sa Legaspi
Mariraw kun anion ka
kuta may pagkot an mga aninipot
ngonian.
Pauli an bus sa hinalian mo, ta.
Nakalunad sakuya an magabat na buot
kun nata ako anion pa?
Aram ko man an muya ko: bako digdi
kundi baga sa taning mo.
Nata daw ta nagpawalat ka sa Legaspi?
Ako man sa Tabaco mapauli?
Nata kaipuhang maging dipisil
an sakuyang paghali.

Makaskason an pasi kan luha
sa pisngi kan iluwas ko an payo sa paros
an mata iminuklat sa bangui.
Kun anion ka kuta
nata ta kaipuhan pang humiling
sa luwas, sa bintana?

Mariraw kun anion ka
kuta dai ako naghapot.

Panó nin ilaw an Tabaco
sa sakuyang pag-abot.
Sisay an saindang pigpaogma?
An mga pandok na dai nin gabat
sa hukol kan paduman, padigdi
minalagpas, minabalda parayo sakuya.
Makatakot hampangon an higdaan,
an bintana. Baka magparumdom kan mga nasa harayo.
Lalo na pagnakasírip nin bituon, páno na,
pigisip-isip ko, kun hanapon taka?



Bako Man Kami Para-isipon Pagbangui
Bako man daw kami para-isipon pagbangui
Pagtogdon kan manok, turog naman kami
Sa nanok pigsamba an mga bituon
Mga kagurangnan tang harayuon

Kan pag-abot kan koriyente
nakanuod na magdalan TV
Kaito bagang túnog ang hayahay
ngonian kun dai nanggad belintilador,
dai na mabubuhay.

Mauswag an makina sa nali
Asin kun hilingon sa harayo
mga patenteng puti
Garu baga nagrolosad na mga bituon
sa makasuriaw tang kabanguihon.

Mga Katawan ng Gabi
(Isang pagtatagpi-tagpi ng hiwa-hiwa at hiwahiwalay na katawan. Tulad ng dati inaalay sa isang diyos, bituin at estado ng pighati. Unang-una kay mahal, dahil sa kanya ang apoy na ito at lamig. Pero, malaking bahagi ay nakalaan sa higanteng pagbubuklod at pagbubukod ng lahat ng yumatangis habang nagdiriwang ang mga bituin, para rin sa kanila ang boses na ito.)

1. Unang Katawan
Ngayong Gabi
tulog ka na
siguro.
Siguro, sa kung saan
na hindi ko kayang puntahan, masaya
kang lumilimot
nitong mundo.
Gustong-gusto ko
sanang datnan ka
sa ganitong apoy
ng loob, kalma ng dibdib
sapagkat, mahal kita—tahimik
nag-iingat
kumatog ang aking loob
at baka
magising ka.
Sa akin na itong Gabi
para tapusin,
kahit nag-iisa. Sa akin na itong dilim
at lamig para sagupain,
sugpuin. Nang bukas
may umaga ang mundo
kang gigisingan.


2. Pangalawang Katawan
Kay gandang gabi upang ipaubaya lamang
sa kalungkutan!

Tinatawagan ko ang lahat, gubat, bato, halaman.
Kayong mga katawang hiwalay sa akin.

Oo’ t may sumpa itong batuhan
sa hubad na talampakan

May pag-gigiit ang pagkalas ng kaluluwa
na di kayang pangatawanan ng laman
Tulad ng ari at sikmura may sariling gutom
ang isipan: Ang tuntunin ang umpisa ng sulo
Manipulahin ang sikretong orasyon ng panggatong
Ngunit kahit ito “y kailangan nang tapusin
Ang gutom ay walang hantungan, hanggang, marahil,
ang gutom ang lumamon sa sarili,
lamang matatapos ang pagkagutom.

*

Sa huli, sa paghahanap ng silbi
isa kang basyong ang laman
ay ang ugong ng kawalan
ng laman. Ngunit wala na sa aking kamay
ang pagsasabi kung tuwa o pagsisisi
ang magiging himlayan mo pagkatapos
ng mahabang paglalakad
kung ang tanging naroroon ay pagmamahal.


Tara, itanong natin sa mga bituin.

Mahal, maaaring ito na lamang, wala nang iba
ang puting ilaw sa dulo ng kuweba
ang naka-unat na kamay na huhugot
sa atin tungo sa paggising at mamatay
na hindi dapat sinadya.

Sa totoo lang, wala nang awit.
Ulyaning Gabi, nalimot kung paano na sumayaw
At kung may awit man, kung may awit man
ay para sa dilim at ang sikreto nitong paghalakhak
na nagsasabing, Halika, tabihan ako sa upuang ito
Kailangan ko ng kasama.

3. Pangatlong Katwan
Ang pinakamalaking takot
nakalaan sa walang katawan
Hindi kalaban o halimaw ito
sa ‘yo, kundi isang ligaya at pag-ibig, oo’ t
sintunadong awit ngunit nakatinga
sa kipot ng lalamunan, paulit-ulit
di tulad ng bilang kundi ng kalangitan
Masagwa, sapagkat ang utak
ay nagiging isang bodega
ng bigong pagtatapang.

Ngunit, sa isipan ang takot
ay isa ring marikit na bulaklak
Marahil hindi dahil wala itong katawan
kundi dapat mo itong hawakan
at iparamdam ang diin ng pananakal.

Paano nga ba hahawakan ang katawan
ng masasayang nakaraan? ugong ng hupyak
na buto sa malagim na oras ng kahel
na pagdapit ng mga dahon.

Gabi ito ng pag-alala sa kabataan.
Ihunos muna ang pakikiapid sa ibang karimlan.

Bihira lang ang nakaraan magnais
na maintindihan.
Saglit lang ang pagtimpi nito ng pagtangis
upang makiusap ng tuwid
at ituro ang mga bukal ng panunubig
at maaaring ilahad nito kung ano ang simula
ng iyong ninanasa.

May pag-asa pa kayang masunog kong muli ang balat
sa malambot na impiyerno ng tapos nang mga pangyayari?
Kung pagtanda ang gantimpala ng kabataan at takot
ang pahingahang papag pagkatapos makibuno
sa kamusmusan. Totoong di na liligaya
Ubusin mo sana ang iyong hininga
sa pagmamahal. Mabuhay silang
ito ang silbi sa mundo. Ang ganda ng gabi
para ipaubaya lamang sa kalungkutan.

4. Pang-apat na Katawan
Isang kaharian ang Gabi
at ang damdami’ y isang dayuhang
walang mahihigaan
Pagsinugod ng mandirigmang tala
ang pag-iisa ano ang aking maiaarmas
kundi ang pagbuklod sa lahat ng alikabok
upang maging alaala ng marami
mong pag-akay sa akin sa iyong tabi.
Tatawag ka, alam ko, nararamdaman ko sa amoy
mula sa walang katiyakang kinaroroonan
ng naiilang na pang-gabing bukadkad.

Isang kaharian ang Gabi ngunit may naiiwang
tulay ang saglit na bulalakaw.

*

sa huli sa bakuran ng iyong mata
ang tanging lugar kung saan matutunton
ang mga hininga.
Ngunit ipinagbabawal ng aking katawan
na hayaang tangayin mo ako ng tuluyan
Kung tuluyang manghihina, at ibibitaw
ng buto ang kapit, at sasadsad sa ‘yo
sa anyong pagsisid ng isdang nahiwalay
at muling nahagilap ang tubig. Isa na namang pag-uulit.
Upang ikulong ako at ang aking mga gabi
sa pagkatok sa ‘yong tarangkahan. Baka mas pakikidigma
ang ganitong paraan. Baka di sumagupa, baka
di lumaban.

5. Panlimang Katawan
Kung mula sa taas titingnan
ang mga naghahanapan sa malamig
na mundo, mula sa mata marahil
ng mga bituin, tulad nila, tayo ‘y isang
pintig din ng pagnais mahupa ang panlalamig.
Magkaroon na sana ng katawang ganap
ang ating paghahanap.

6. Pang-anin na Katawan
Hindi ko sinasadyang tumikom ang maawitin
ang pagtulog na ito’ y di ko sariling
antok. Malamig ang daigdig, mapanira ng sinapupunan,
mapangpaslang sa lahat ng nais makalipad.

May panibagong lamig na gumagapang sa hubad
na Gabi. May mandarambong ng kahulugan
sa malalalim na bituin.
Isang pagkapaos ng paloob na alulong. Isang paninigas ng agos.
Masdan ang pagkabulok ng mga bulaklak, ngunit
ipagluksa ang kawalan ng pagluluksa.

May panibagong lamig na mistulang mapangkupkop
ngunit isang panginoong mapangkamkam
ng nutrisyon sa teatro ng nalupig na pakiramdam.
Patibong sa dagang gutom sa pananalig
ngunit bulag sa silbi. Pader sa blankong tahanan
ng loob. Ito ang kasalukuyan ng bakal.
Ang pagdiriwang sa natuyong pagtubig.
Salamangkero ng kapahingahan sa libo-libong
katre ng Gabi. Upang tulugan ang di mabigyan
ng kasagutan. Upang ihunos ang pagsamo.

Senyal ang maraming tambol ng halakhak
ng sintunadong ligaya. Ligayang isang monumento
ng alamat. Noon: isang mukha sa panaginip.
Kahapon: kalansay sa madamong libingan.
Sa barkong nakalutang sa mundo ng karagatan.
Di mo naisip na ito ang kawalan
sa dibdib ng asong mabangis tumahol
sa umaga ngunit maalulong sa Gabi.
Ito ang lamig. Ikinalulungkot kong sabihing ito
ang totoong kamatayan.

Walang paghilom sa pananaghoy.
Sa pagkapit sa pangako ng mga bulalakaw,
hindi maituturing na pampang sa balsang ginutay ng unos.
Hantungan ngunit hindi katapusan ng pagidlip o pagkalunod.
Imulat sana ng tinik sa nagmamadali
na ito ‘y istasyon lamang ng marahil. Nasa
paghiwa ka pa rin ng daan sa noo
ng kasukalan. pipinan mo ba ng ilaw gasera
ang puting saysay ng buwan.

Mayroon pang pagdaloy, duon sa unahan
nitong pagtuyo. Kailangan. Paano pa susuong
kung wala nang pain. Ang dahilan ng mga sugat
ay para di patunayang maselan ang damdamin,
kailangang makaintindi ng himagsik ang laman
Kahit di aminin ng naghuhuramentadong sawi,
may pangalan ang bawat linuha.

May tokador ng alaala ang bawat hinanakit.
Ganito ang paggalaw ng tadhana. Isang utang
ang init ng kaligayahan sa manhid na mundo.
Kailangan munang madurog bago masanay
sa paglutang. Kailangan. Sapagkat ang pag-ibig
ay kailangang lumagpas sa itatagal ng laman
bago makapagdiwang.
Ilan lang ang nakakatiis alaming marami
pang lugar ang kalawakan para sa bagong bituin.
Na di alamat ang mahika.
Kahit papaano ‘y nakadungaw siya
mula sa kanyang ulap. Ituring na itong pag-usad,
kababalaghan sa walang imahinasyong panahon.

Tamong
Sa kwarto mo, bulod an tamong
kan kinumo-kumo na tabay,
sandoy, tela asin hinangos.
Sa irarom kaini, kita
na mga lawas kan nagkakalakagang
mga gapo.
Naghahangos an tamong
naghuhukol an bulod
sa paghukol kan lawas
sa paghangos kan gapo.
Sa luwas kan tamong
na isinuklob ta satuya
an Enero, na taga dara
kan imbong, kan lipot.

para kay caren, sa samuyang monthsary