HARIBOL SURALISTA

HARIBOL SURALISTA
Pag-omawon an Kagurangnan, an pursang minabusol kan sakong pluma. Haribol.

Paghalat sa tulo
Paglaom an pangaran kan dagat.
Kaya niyani sa tampi kan baybayon
sarong buklod an natipon, buminuhat,
itinuga kan paatras na suklob kan taob.

Daing talang kun magbalik an hukol
sa kada ruso manlaen-laen an kaday:
harong kan mantok, mahalnas na batiris,
mga arikurong kan hewas na wagas.
Iako kan buklod an mga inanod.
Idugang sa unit niyang
siyudad ki tayong.
Pero bako ini an mga pighalat.

Sa duluhan sa oro-inutan
nagpupuon na an pasaka[1].
Pagkatapos hugasan su gadan
idinagos na su basbas[2].
Dai na nadara
kan hidhid[3] kan balyana
an pagsaklot ni aswang
sa mga isusugbang kalag
na pang-amak sa gagamban.

Ini pag-otro sana kan pirmi.
Arog kan pagpasublian
kan taob buda hunas
sa tampi kan baybayon.
Pero yaon sa buklod natipon
an dakol na osipon.
Hale sa mga tawong
runot na an buot
sa timak kan mga tandayag.
Ini daa su inusipan kan bayong
manungod sa masalbar
saindang daing katoninungan.
Propeta daang nagmaan sa dagat
sagkod mabua
sa paghalat sa pag-abot
kan tulo.

Minapatong an panahon ki hibog
sa buklod, pero an hukol warang bareta.
Kan isinuso na sa dulay su lawas
na hudyan na nagpasan kan istoryang ini
nalubong naman sa diklom su mga osipon.

Kaya niyani sarong aldaw
kan nahiling kan mga bagong supang
an pagkagaba kan buklod
dangan sarong gurang an huminawas
hali sa parasang pidaso
gabos sinda sa baybay
su dalagan
dai masabutan su namaanan.
Garo luhay-luhay na tarom sa unit
su ngirit na kaipuhan pang girison
sa pandok kan gurang
na sa lawod natanaw man giraray
lunad sa hukol na labaw
ki paghidaw
padangadang an layag
kan tulong oragon.
Agosto 10 2004.Karangahan.


Pista sa Gadan, kinaagahan

Dai mo huhunaon na Nobyembre ining aga.

Agang kinuramos kan paros an tunog.

Arog sa kinaagahan kan katapusan kan kinaban
an mga kalag na naguong sa satong panganoron
gagaboton kan kalamias kan kahewasan.

Mahahanggianan an tikab sa pagsakat kan gabat.

Ta napasain su girabo kan uran
hadok kan ngabil kan mga naghahayang gadan?
Napasala garong panahon, ta mga rignos nakatugdon
sa koryenteng inalambre, nagtatawong alingahot kan Marso
sa mga bulan na benditado na kan lipot, sambay kan bagyo?

Nagngangarakngak an kalag ko
ta pigsusurod an sinarigsig sa palitada.
Sa dagang ining parong ki gadan na kandila
nagagango pa man an satuyang papa.
Bako makangalas
na ini aldaw ki Nobyembre?

Maski sa mga atop nagsasangaw
an higos ka udto?
Maski an agrutong kan de mano
hapiyap sa talmag kong boot.
Dangoga, nagngangarakngak
an kalag ko.

Nakakasibog daw kita sa panahon
kan satong pagkaaki
pagminaulok na arog kaini?
Sa ikos na pigbugaw an rignos
sa gilid kan pigbalad
sa trangka na buminurikat na daing takot
sa sildang, sa huyop-huyop na kinutaw
sa tubig kan asul na langit.
Sa pagbuklos ta padulag
bakong ini an kasagkoran
kan satuyang pagdalagan?
Kapkapa sa tikab ko,
nagngangarakngak an kalag ko.
Nobyembre 2 2004.Karangahan

Bubon
Sa itsura kan paglupig
an pagkubabaw kan mga awot
sa hubas na bubon.
Dai ko masabutan kun nata
napano ini ki daga
dawa igwa man na ulang
na buhos sa palibot.
Garo hale na mismo saiya
an kahagadan
na tambunan an sadiring rarom.
Ano pa siya kun dai na ini,
kundi marang dugi?
Minaagi sa isip
an mga naghugot.
Anong kagadanan
an muya nindang tapuson
sa paglaylay o pagturon.
Mawot daw nindang ladupon
an sadiring kantil?
Iyo, sinda an ikaon
kan saindang pagkaraot.

Diit na sana,
pagbuminutas na man
sa pagrugba an ulang
na kagtipon kan burabod
buburaon na kan awot
an gabos na manungod
sa bubon.
Kairiba na ining mga ngaran
na nakasurat digdi
na siguro kan dumog-dumog pa
su semento, maingaton
na ikinurit.
Hulyo 31, 2004. TSCES.

Pahunod
Kun nata raot an kinaban
nganang tubod sa sadiri
an padarahan.
Osipon kan mga tanay
sa tiwala daa sa sadiri
an dunong ibunay.
Kaya, ayot-ayota sana ‘noy,
sa pelikula bagang ini
ika an pirming bida.
Pagbinangga ka
banggaa man.
Hiniling kang maraoton?
Malsuki man ki matarumon.
Ta ining kinaban baga
kawat ki arantugan:
umantog ka na
nganing dai ka maantugan.

Lumangkaw,
maging nagngangak-ngak
na angog kan bulod, iyan
daa an maray na gibo
pasunod kan dakol na tawo.
Imbes tumalubo, bako
tumimak sa gapo.
Huyan na payo kan kairibanan
iyo na an an gibuhang sakrangan.
Ata nganing dai makumbabawan
umantog ka na man.
Pero pag dai ka niyani uminayutan
maski ka nadingkilan
maray pa daang lumakaw-lakaw ka na
digdi sa kinaban.

Kun iisipon baga,
sain hale an dagit mo sa daga?
Bakong sa dagit man sana sa sadiri.
Dangan kun ini pa an ootubon
aw, bako na makangalas
kun garo na digdi Gagamban.
Ta an tawong kasarabat-sabat
gari na man sana taga-duman.
Kun umasta, matua.
Pero sa ngohod an ugali.

Hilinga,
duwang motor
an diit pang magsagidan.
Dai man nagduotan
pero su nagdara
su garo nagas-gasan.
Naglosad su duwang sakay.
Bago sinda mag-ayutan,
punduhon ta daw an panahon.
Itunong ta sa parteng
mamudahan pa sana sinda
o mabiyaw ki gugom.
Buhian ta sa isip ninda
an dagit na magbalinghaw
na garo aki.
Matukad ini sa alimpuro kan bulod
bayaan ta sanang makig-umbasan
hanggan sa lumusad na sana ini sa kapagalan.
Dangan ta ipadagos.
Bako man garo arog kaan kakulog
pagkatapos ki haloy na kadaehan
ki laog
an pagdagos giraray sa daghan
kan pagpahunod.
Agosto 2, 2004.Karangahan.4kh.


Natunawan
Duluhan na kahadean
sa tunaw na timakan
suanoy na osipon
an harigeng hurandigan
hala-hala kan mga aki
an kudal na sarig
sa hangos na hirarom
su mapa ikinurit.
Hangaw an linderos
turo an muhon
buda su mamunda
haloy nang nakalubong.
An poder kan trono
nakatukaw sa dampog
pigmangno kan moog
na butang bulakog.

Yaon an digdi ngonian
nakatugdok, nakaulakit
sa itsura na taros
pulinas asin padangadang.
Arog kan paros
lipod na sapuyong sa kadahunan.
Siyudad na nalunod
sa pagtaob kan kalingawan.

Lunad sa abaga
kan daing herak na Habagat
nagdudumig an matang
nakamaan sa tangod ta
su gadan na dato
nakapatos pa sa bodyo
kataning su mga oripon
na pinaghugot sa pasaka.
Agosto 10, 2004.Karangahan.





[1] ritwal kan paglubong sa gadan
[2] ritwal pagkatapos hugasan su gadan; wiwisikan kan balyana ki agua de oro hali sa dahon kan lukban su lawas nganing dai siya(su kalag) matawan ki pasakit ni aswang. Mantang piggigibo ini pigsasabayan ining kanta na an apod kotumba.
[3] ritwal kan pagbulong sa helang na tinao ni aswang. Piggigibo ini kan balyana sa paagi kan pagbugtak ki mga dahon kan buyo buda paroy sa angog kan may helang. Kun nagadan imbes na marahay su ginibuhan kan ritwal na ini boot sabihon nadara na ni aswang su may helang sa gagamban kun sain tatawan siyang dakol na pasakit.






0 comments:

Ako Kalag Omay (2015)

Buhay-Gadan (2014)

Ha'dit sa byahe buda iba pang mga bagahe (2013)

Hamot kan Narumdom (2011)

Suralista: Mga Rawitdawit (2010)

Suralista: Mga Rawitdawit (2010)
Makukua sa: Gabos na Lucky Educ. outlets (Naga, Legazpi, Tabaco, Polangui, Sorsogon); Tabaco: Arden,Imprintados Advertising. Naga: Lucky Educational Supply. O kaya sa 0917 524 2309

Que Lugar Este kan Dayo sa Sadiring Banwa (2009)

Que Lugar Este kan Dayo sa Sadiring Banwa (2009)
"Maunod, magabat. Alagad makamuyahon ta magian basahon, ta makamuyahon saka labas an tanog. Makata, uragon." Gode B. Calleja. Abilable sa gabos na Lucky Educ. Supply Outlets; Kulturang Bikolnon. For inquiries:0917 524 2309

Maynila: Libro ng Pobya (1999)

Maynila: Libro ng Pobya (1999)
Makukua sa gabos na Lucky Educ Supply outlets buda sa Imprintados Ads sa Tabaco City. Para sa mga kahaputan mag-text sa 0917 524 2309

Karangahan Online

Karangahan Online
Karangahan: Pagranga sa Panurat Bikolnon. Kagibo: Jimple Borlagdan. Pinduton an ritrato para makaduman sa Karangahan

On Borlagdan's Poetry


A Rush of Metaphors, Tremor of Cadences, and Sad Subversions
By Tito Genova Valiente
titovaliente@yahoo.com

The first time I read the poems of Jesus Jaime Borlagdan, Jimple to those who know him, I felt immediately the seething movement of the words. There was a rush of metaphors in his works. I immediately liked the feeling that the rhythm caused in one’s reading for poetry, in my book, should always be read aloud. I was hearing the voice. It was a voice that happened to sound from afar and it was struggling to link up with a present that would not easily appear.

It was heartbreaking to feel the form. I felt the lines constricting. I saw the phrases dangling to tease, breaking the code of straight talk and inverting them to seduce the mind to think beyond the words. Somewhere, the poems were reverting back to direct sentences, weakening the art of poetry with its universe of ellipses and nuances, but then as suddenly as the words lightened up, the poems then dipped back into a silent retreat, into a cave, to lick its own wounds from the confrontation that it dared to initiate.

For this column, I decide to share parts of the longer paper I am writing about this poet.

In Karangahan, the poet begins with: Bulebard, ikang muymuyon na salog/ki gatas buda patenteng nakahungko,/ako ngonian kahurona. Borlagdan translates this into:Boulevard, you forlorn river/ of milk and downcast lights/ speak to me now. Savor the translation, for in Bikol that which is a dialog has become an entreaty.)

The poet is always talking to someone but in An istorya ninda, an osipon ta, he talks about a the fruits of some narrative: Ta sa dara nindang korona kita an hadi/ sa krus, kita su may nakatadok na espada./Naitaram na ninda an saindang istorya./Punan ta na man su satong osipon./This I translate as: For in the crown they bear we are the King/ on the cross, with the embedded sword./ Marvel at this construction, as the poet cuts at the word “hadi” and begins the next line with “krus” and the “espada.” Marvel, too, at how he looks at conversion and faith, a process that made us special but also wounded us with ourselves stuck with the sword.

Finally, the poet says those lines of the true believer: They have already spoken their story, now let us begin with our tale. The poet does not have a translation but will the istorya in this line be “history” and osipon be “myth.” Shall these last four lines in the first stanza be both a subversion of our faith embedded in a foreign culture or a celebration of what we are not, and what we have not become?
Puni na an paghidaw. Puni na an pagluwas/hali sa kwartong pano ki luha, puni na/an paghiling sa luwas kan bintana./Puni na an paghidaw para sa binayaan./Puni na an pagsulit sa daluging tinimakan./Puni na an paghidaw sa mga sinugbang utoban. Terrifying lines as the poet calls us to begin the remembering and also begin the moving out from the room full of tears. In the poet’s mind, the lacrimarum vale or valley of tears had become an intimate area for instigating his own release.

The rhythm is there as in a prayer. But it is no prayer. There is the repetition but it is not a plea. There is the self but it is one that has turned away from itself into something else. That self is one that shall face the recollection of the faith that has been burned.

And yet the poet, resolute when he wants to, loves to sing and hint of fear and anxiety. Even when he is merely observing children playing in the rains, he summons images of terrible beauty. The skies become diklom na pinandon na “may luho” (with hole). From this hole, comes the sarong pisi ki sildang/ tisuhon na buminulos. The poet stays with this metaphor with such intensity that the silken thread coming from the hole justifiably becomes luhang garo hipidon na busay/paluwas sa mata/kan dagom. Dark wit and a penchant for the horrifying are tandem graces in these lines.

This is the poet who can, without self-consciousness, tell us of the …haya/kan mga ayam na namimibi/nakakapabuskad ki barahibo/nakakaulakit ki lungsi. He whispers of “halas na rimuranon, malamti/sa hapiyap kan mga bituon.”
This is a startling universe, where dogs pray (and bay), and where fears bloom and paleness afflicts and infects, and serpents are caressed by the stars.