HARIBOL SURALISTA

HARIBOL SURALISTA
Pag-omawon an Kagurangnan, an pursang minabusol kan sakong pluma. Haribol.

Senti Feed [1]

Una wala akong masabi; pero nasesenti ako. Nahalungkat ko to sa mga lumang folder na itinago ko pero di na maisip na buklatin. Inaamin kong di na ako kasing "proud" sa mga salitang ito tulad nung una ko silang nakita sa papel...pero mayroong tinatawag na 'pinagsamahan', na kayang magbigay ng konsiderasyon.

Dito, nakita ko kung ano ang nawala sa akin. At nakita ko rin kung ano ang inani ko mula sa mga taon. Hindi dahilan sa akin na wala namang mangyayari sa pagsisisi kaya wala akong pinagsisisihan, pero dahil tanda ko pa rin na totoo ang galak na naramdaman ko nung kinakatha ko ang mga ito, kaya wala akong "regrets".

Yun. Hindi ko na ibibigay ang kontrebersiya ng mga pangalan na nasa titulo, (siguro matanda na ako para sa intriga) sa halip tawagin na lang natin itong "ang mga nasabi ko sa aking kabataan":

Madaling Araw:
1
Sa aking palagay, dapat matutunan nating matulog nang maaga.
Iwasan na ang pagkakape para hindi padalusdalos ang desisyon
at siko. Dapat may sarili tayong unan at di nakikipagsabunutan
ng kumot. Ang puwede lang nating paghatian ay ang sulok
ng kulambo. Sa ganitong pag-iisip, malinaw tayong magigising
sa umaga, pagkatapos ng malusog na mga panaginip. At hindi
maupong tulala sa harap ng tarangkahan at naghahanap ng antok
sa pagod na mga bato at basag na mga salamin. Mahirap ring maligo
kung nangangalay ang buhok at bitin ang unan. Hindi
maganadang sabunin ang puyat na balat at gambalain
ang pagputok ng taghiyawat. Huwag pamarisan ang laging gising.
Ako na ang bahala, huwag nang mag-alala, sasabihin mo’y
naisulat ko na.


2
Ano nga ba ang nais mong sabihin? Ngunit
kinukwenta ba ang mga salita,
di ba’t numero lang ang binibilang
ba’t pati oras? Naiisip ba ng mga nabubuntis
ngayon na maaaring mawala ang Pag-ibig
sa puso ng kanilang kapwa katawan? At pagpumapatay
ng ipis, dapat bang tawaging bayani
ang tsinelas? Mas mahal ko kasi ang tao
kaysa sa hayop, kahit na lahat tayo
ay humihinga at binuhay sa gatas
ng ina. Ayokong sirain ng hindi nakikita,
ng panahon at ng emosyon! Pabayaan! Sapagkat langit na
sa istupidong daga ang kumalmot sa likod
ng hagdan. Pagsisilbihan mo ba ang telebisyon,
dahil inuulit nito ang nasawi mong mga panaginip?
At pagsarhan ang umaga dahil hinugot ka nito
mula sa iyong pagsamba sa malumanay
na tawag ng kama.
Marami pa akong sasabihin, pero
uulitin ko lamang ang nasabi ko na.
At ikinalulungkot ko,
kung di ko natapatan
ng salita
ang iyong Katahimikan.
Eto ang aking notebook, ubusin mo
ang pahina sa pagpahid sa ‘yong Luha.
Sige na, gayong katawan mo ang huli
kong inibig, huwag mong itago sa akin—
ang iyong Pag-tubig.
3
Ipaliwanag mo nga, ipaliwanag mo nga
ang sarili mo sa akin.
Yung kaya kong lumabas sa pinaka-gabi
at magliwaliw sa iniwan mong mga lugar,
na hindi inaasulto ng karaniwang ilaw:
na aso ng bawat bahay na nag-iingat ng ginto.
O ng opurtunistang hangin, na magnanakaw
ng hininga.
Sige nga, ipaliwanag mo nga ang Takot
sa harap ng aking panginginig.
Tingnan lang natin kung mapipigilan mo
ang kamao kong pupuputok sa ‘yong dibdib.
Hindi ako masamang kaluluwa at hindi maitim
ang puso ko, gusto ko lang sabihin.
At—ah—Oo, mainit ang Gabi pag di ka dumarating.
At ngayong ako’y tunaw, Lamig
paano kita tatanggihan?
Halika’t saluhin ang aking pagkawasak.
Pigilin, walang pag-ibig na kamay,
ang paglawak—ang aking Pag-tubig.


Marami akong nais galawin, baguhin, burahin, pagandahin, ngunit sisirain ko lamang ang “ambience.” Irerespeto ko na lamang ang panahon, pakiramdam, at konteksto ng sitwasyon habang kinakatha ang mga salitang ito. Marahil mas mainam na lamang na ituring ito bilang isang larawan na nakatala sa tubig o sa hamog o sa sapot ng gagamba.

Pagsiblag/Pagwalay/Parting


Pagsiblag

Nakatalikod na siya kaito (su babayi). Nakahiling na sa dalan pasiring sa siya sana an nakakaaram. Buda duman sa saiyang padumanan, tibaad may naghahalat, ta ininutan na siya kan saiyang kaogmahan na makaabot duman.


Su saiyang kahampang (su lalaki) nakahiling sana sa talikod niya. An kawaran ki pakiaram pinamati saiya kan kinaban. Naghahanap kuta siyang tabang-- mas dulo pa kaiyan, naghahanap siyang katanosan. Pero dawa ngani kamot niya dai siya tinubod na dawa hapruson an likod na nagpupuon nang rumayo.


Sa likod kan kampanaryo, pigtatamong kan maluway na aldaw an itom kan mga kahoy. An mga traysikol, sa gabat, nagsasagyad an lubutan sa daga, nagkakamang na pauli. Gabos naghahali, sagkod an matada sana saiya, siya.


"Kun pwede niya sana kutang suluton an gayon kan saiyang kalag--imbes ining lawas na kinaaatian mo--tibaad mamumutan mo man siya."


Pero nagtalikod naman su nabayaan. Inda ngani kun su ngimot niya an nagtaram ta ini pirit niyang pigtatahuban, sa pagpuon kan takig na nagyuyugyog sa saiyang daghan. Sa totoo, dai ako mangalas na an mga taramon na ini, sinawod mismo kan kamunduan na iyo man an suminugo sa mga alang na dahon na tambunan an mga dalan kan daing herak.



Pagwalay

Nakatalikod na siya nuon (ang babae). Nakatingin na sa landas patungo sa siya lang ang nakakaalam. At duon sa kanyang patutunguhan, marahil ay may naghihintay, dahil naunahan na siya ng kanyang galak na makarating duon.

.

Ang kanyang kaharap (ang lalake) nakatingin sa talikod niya. Ang kawalan ng paki-alam pinaranas sa kanya ng mundo. Humahagilap sana siya ng tulong--mas pa diyan, naghahanap siya ng katarungan. Ngunit kahit nga kamay niya di siya sinunod na kahit yapusin ang likod na nagsisimula nang lumayo.


Sa likod ng kampanaryo, kinukumot ng mabagal na araw ang itim ng mga kahoy. Ang mga padyak, sa bigat, sumasadsad ang puwitan sa lupa, gumagapang pauwi. Lahat lumilisan, hanggang ang matira lang sa kanya, siya.


"Kung maaari niya lang sanang isuot ang kagandahan ng kanyang kaluluwa--sa halip itong katawan na kinadidirian mo--marahil mamahalin mo rin siya."


Ngunit tumalikod na rin yung naiwan. Hindi ko alam kung yung bibig niya ang nag-usal, dahil pilit niya itong binubusalan, sa pagsimula ng nginig na yumuyugyog sa kanyang dibdib. Sa totoo, hindi ako magtataka na ang mga salitang ito'y binigkas mismo ng kalungkutan na siya ring nag-utos sa mga tuyong dahon na ibaon ang mga daan ng di nahabag.




Parting


She was already turned away, looking at the path leading to she alone knows where. And there perhaps someone is waiting, for her joy was already there even before she was.


The man just looked at her turned back. The absence of feeling, of concern was inflicted to him by the world. He was seeking aid--more than that, he was seeking righteousness. But even his hands disobeyed him, to at least touch the turned back, moving away.


Behind the belfry, the slow day blankets itself with the darkness of the trees. The tricycles, in heaviness, scratch their ends to the ground, crawling home. Everything is leaving, until all that remains in him is himself.


"If only he could wear the beauty of his soul--instead of this flesh which sickens you --perhaps you would learn to love him too."


But the one who was left also turned away. It's not even sure if these words came from his mouth, which he tried to cover, as shivers begin wracking his chest. In truth, I will not be surprised if these words were spoken by Sadness itself, which was also the one who commanded the dry leaves to veil the path of the wicked.


painting: "Separation" by Edvard Munch

Winners of Gawad Komisyon 2008 (Bikol Language category)

IN a letter dated December 1, 2008, the Sentro ng Wikang Filipino (Center for Filipino Language) bared this year's Gawad Komisyon winners.


Pagsulat ng Tula (Poetry)

Unang Gantimpala (1st Prize) –
Mr. Owen L. Del Castillo (Pilar, Sorsogon)
Ikalawang Gantimpala (2nd Prize) – Mr. Sonny C. Sendon (San Nicolas, Iriga City)
Ikatlong Gantimpala (3rd Prize) - Mr. Adrian V. Remodo (Pacol, Naga City)

Pampalubag-loob (Consolation Prizes):

Mr. Jovert R. Balunsay (Sto. Domingo, Albay)
Mr. H.Francisco V. Peñones (Sta. Cruz, Iriga City)
Mr. Eduardo E. Uy (Ariman, Gubat, Sorsogon)

Pagsulat ng Maikling Kuwento (Fiction)

Unang Gantimpala (1st Prize) –
Mr. Estelito B. Jacob (Camaligan, Camarines Sur)
Ikalawang Gantimpala (2nd Prizes) – Mr. Rodel D. Añosa (Sawang, Aroroy, Masbate)
Mr. Jaime J. Borlagdan (Bombon, Tabaco City)

Ikatlong Gantimpala (3rd Prize) -
Mr. Mr. Owen L. Del Castillo (Pilar, Sorsogon)

Pampalubag-loob (Consolation Prizes):

Dr. Eden K. Nasayao (Arimbay, Legazpi City)
Mr. Xavier L. Zamora (Sagpon, Albay)
Mr. Alex Michael S. Boribor (Pioduran, Albay)


Ang araw at venue ng paggawad ng parangal ay ipapaalam na lang sainyo pagkatapos ng pagpapatibay ng Komisyon sa Wikang Filipino. Sa mga hindi po pinalad na manalo, tanggapin din po ninyo ang aming taos-pusong pasasalamat at pagpupugay sainyong paglahok sa paligsahang ito.

Dios mabalos saindo gabos!

Lubos na gumagalang,


ALWIN N. NAPOCAO, MAEd
Direktor
To all of us: Gipaw Bikol!

To the Lost Works / Para Sa Mga Nawarang Obra


To the Lost Work

The lost work is a child that has died. He hasn't seen the world; no one has seen the world of the lost work.

Either caught in a mishap of improper keeping or by intention, it vanished in an instant, it is needless to mention how it was sought, how it was missed.


Where are they headed? Even the mind-womb which created it, conceived it, birthed it, and moulded it, cannot track it even in feeling and in memory.


The words sown from nothingness were returned to nothingness. Isn't this a cause for celebration? However, we will never again be able to relish the bliss of being with it. The solace it gives us, goes away too when they are gone. With the disappearance of the affirmation of our being here, it feels we have never been.


Is there someone reading the lost work in the other side of our experienced reality? What will declare that the lost was our handiwork? What will say that I have held a pen and wrote the piece? How can we discuss the idea that the work now floats in the void?


The work that was made and lost is now in where all that was never found are. The keeper of all that was lost. Like courage or youth. Nothing can tell that these were once ours. Not even remembrance. Like our life which slowly wastes away. Until we can never remember if even our body was really here.

* * *

Para Sa Mga Nawarang Obra

Arog kan aking nagadan an nawarang obra. Dai pa nahiling kan kinaban; an kinaban kan nawarang obra dai pa nahiling .


Nadiskwido sa salang pagsaray o tuyong bigla na sanang napara, dai na kaipuhan osipon kun pano hinanap, pano hinidaw.


Pasain na an mga ini? Dawa an matris-isip na nagmukna, nagbados, buda naghulpot, naghaman, dai na masusog dawa sa pagmati buda pagrumdom.


An mga taramon na tinukdol sa kawaran nai-uli sa kawaran. Bakong garo magayon na okasyon? Iyo sana an, dai ta na masasapar gilayon an ogma pagkairiba ini. An pigtatao kaini satuyang kamugtakan, pagdai na sinda garo nawawara naman. Apirmasyon kan pagigi tang yaon—pagnapara na, garo dai man kita nagin.


May nagbabasa daw kan nawawarang obra sa balyo kan nasasapar na reyalidad? Ano an mataram na hale sa kamot ko an obrang wara na? Ano an mataram na igwa akong kamot na nagtubong ki panurat para hamanon su obra? Pano matutukar an ideya na an obra yaon na pataw-pataw sa kawaran?


An obrang nahaman, nawara, yaon na sa lugar kun sain an gabos na dai na nakua yaon. An sarayan kan mga bagay na nawara. Arog kan isog o kaakian. Wara nang mataram na nagin satuya an mga ini. Dawa pagrumdom. Arog kan buhay tang diit-diit naaatas. Sagkod sa dai na marumduman kun an lawas tang ini yaon talaga digdi.

Photo: Creepy Child No 4 from http://freshpeachesdesigns.blogspot.com/

An Dalan Kan sinayumahan/ The Way of the Rejected


An Dalan kan Sinayumahan



Hunaon ta an hurop-hurop kan sinayumahan, mantang pigdadara kaini an sadiri sa ulian.


Hihidalion niya an paghali sa pinangyarihan, kun hain an saiya nagpahali; muya niyang masampot tulos an sarong sirungan.


Mala sa gubot na dai niya masabutan sa laog, muya niyang masampot tulos an madali masabot.


An hurop-hurop kan sinayumahan, hunaon ta, mantang sa madiklom na agihan pigmamati niya an dalan. Sa saiyang timak saralak an gapo buda awot, pero anas panas an saiyang namit, an saiyang tanda, puros tunok.


Sa pandong kan mga patente kan banggi an brilyanteng nabibilog sa saiyang mata pigrarayo niya an silyab.


Pigtatais an saiyang lambang lakad kan tarom kan tipak na mga batiris. Pigsususog niya sa batak sa paril an pasa sa saiyang laog.


Dawa anong dali-dali, halaba ining banggi arog kan pagtagbo kan dai na makakaagi. Dai tulos matatapos an muya nang matapos, dulo na maduso an haldat na pigtitios.


An muyang lingawan lalo an linaw sa piyong, sa diklom dulo an libong, dulo an pagtalibong sa puon.



The Way of the Rejected


Let us approximate the thoughts of the rejected, as he carries himself home.


Quickly, he will leave the place where it happened, the place where the one who left is in; he wants to arrive at a shelter immediately.


Because inside is a tangle he cannot undo, he likes to quickly reach something easy to know.


Let us approximate the thoughts of the rejected, while in the dark path he feels for the way. In his every step stones and grass combine, but all he can taste is sharpness, all he remembers are thorns.


Under the canopy of night lights, he veils the brilliance of the gem that is forming in his eyes.


His every step is grounded by the blade of broken pebbles; he traces in the concrete cracks the shards within him.


No matter how he hastens, the night is long like meeting one who will not arrive. What is brought to a stop hurriedly will not end, the sting of injuries will ache more while suffered.


The clarity of what is to be forgotten intensifies in the closing of eyes, perplexity increases in the darkness, one circles around the beginning even more.

Photo: UP Diliman Campus in B&W by Glenn Michael Tan

Om Namo Bhagavate Vasudevaya (I offer my humble obeisances to the Lord of the Universe Sri Krishna)

Om Namo Bhagavate Vasudevaya

Gabos nagpuon
sa sarong hangos kan Dios
bilang Maha-Visnu.
Nakahigda sa dagat kan pagmukna
hali saiya an kagabsan namundag.

Om namo bhagavate vasudevaya
Gabos na paggalang pigdudulot ko Saiya.

Nakatukaw sa satuyang puso

Apat an kamot, Paramatma
Lotus, pamakol, sankarsana chakra
arikurong an kamot kan Kagurangnan
sa satuyang daghan

Namaste! Om namo bhagavate vasudevaya!
Gabos na paggalang pigdudulot ko Saiya.

Para linigon an kinaban
kan gabos na kabalbalan
nag-abot an Dios bilang Krishna
an totoo Niyang itsura,
daing sagkodan an kagayunan, kapangyarihan
kamurawayan!

Om namo bhagavate, om namo bhagavate....vasudevaya
Gabos na paggalang pigdudulot ko, gabos na pagkamuot pig-aatang ko
pigsasamba taka Sri Krishna!

BRINDABAN (Kaptol Parte 4, 5, buda 6)

4.

Diyos ko, pagnagrarani ako Saimo, nagrarayo an gabos sako.

Pasabat ako sa ruso kan mga pasiring sa kalot.

Nagkikipot an dalan sa pagmuklat kan sakong puso.

Nalilinigan ako pero sa mata ninda nagigi akong huba.

Sa sulog kan ribok

sagwan ko an Saimong ngaran

pasiring sa pampang na hihingaloan.

Dai mo ako paglingawan Madhava

ta wara na akong ibang rumdom

kundi Ika.

10/09/08 Tayhi.

5.

Krishna, dai nang natada sakuya kundi Ika.

Hinawan Mo na an gabos na ulang sa agihan.

Surugpunon Mo an sakuyang tulang

ta Ika an kusog kaan.

Govinda sa Saimong plawta

pasayawon Mo akong garo halas

na punawon sa pag-otob.

6.

Igwang kadlagan

kan kaitong panahon

na kinawatan kan Kagurangnan.

An banal kaining ngaran:

Brindabindam!

10/10/2008 Karangahan

Brindaban

All Glories to Sri Guru and Gauranga

1.
“Krishna, Krishna” pero dai na su saiyang pighahanap. Sa walat na paros an parong na sana kan Kalatsutsi na ikinulintas niya sa lawas kaini. Arog sana kaito, nawara su saiyang padaba na kakugos kasubago. Arog sana kaan, napumpong su agawak kan saiyang kaogmahan. Dangan digdi sa hinulnakan nindang kadlagan, nagrambong an katábangan.

2.
Diyos ko, nuarin ko ititimak an hudyan kong lakad? Nuarin ko mamateon an hudyan na piltik kan daghan? Nuarin an hudyan na namit kan pagsawod kan Saimong ngaran? Mala Saimo an sakuyang bitis, mala Saimo an sakuyang puso, mala Saimo an kung ano man na pagkamuot na igwa ako, Ika sana an nakakaaram.
3.
Sa bitis kaining babaying nagngunguyngoy sa limpoy kan mga kahoy, ibabaw ko an sakuyang payo. Sa gabat kan lakad niya na minakalot sa mga awot ipalis ko an tubig kan sakuyang mundo. Ta binayaan Siya kan Saiyang Kagurangnan, buda an kamawotan kan Saiyang daghan na dai nang ibang kahagadan an mina bura sa kantidad kan dawa ano pa man.


Salin: Brindaban (Bahagi 1, 2, and 3)

1.
“Krishna, Krishna” ngunit wala na ang kanyang hinahanap. Sa iwan na simoy ang amoy na lamang ng Kalatsutsing ikinuwintas niya sa katawan nito. Ganun-ganun lang, nawala ang kanyang katipan na ka-akap kanina. Ganun-ganun lang, nahinto ang sulak ng kanyang ligaya. At dito sa nilaruan nilang kagubatan, lumago an katabangan.

2.
Diyos ko, kailan ko ilalapat ang huling yapak? Kailan ko dadanasin ang huling tibok ng dibdib? Kailan ang huling lasa ng pagsambit ng Iyong ngalan? Dahil Sa’yo ang aking paa, dahil Sa’yo ang aking puso, dahil Sa’yo ang kung ano man na pag-ibig na meron ako, Ikaw lang ang nakakaalam.

3.
Sa paa nitong babaing humahagulgol sa lilim ng mga kahoy, pinapatong ko ang aking ulo. Sa bigat ng kanyang yabag na humuhukay sa mga damo isinasalin ko ang tubig ng aking luksa. Dahil iniwan Siya ng Kanyang Panginuon, at ang pagnanasa sa kanyang dibdib, na wala nang ibang kagustuhan ang bumubura ng halaga sa kung ano pa man.

Translation: Vrindavan

1.
"Krishna, Krishna" but He's no longer there. Left in the breeze was the scent of the Frangipani She garlanded His body. Just like that, Her lover, embraced a while ago, vanished. Just like that, Her searing happiness ceased. And in this forest where they frolicked, bloomed blandness.

Dagat Ng Salamin



Taga-ganap lang ako ng mga anyo
na may katawan.
Kaya kong ibalik sa kalawakan
ang kanyang mukha,
dahil pag ako’y panatag, ako’y salamin.
Paano ako naging dakila?

Magsasalita na ako, makinig kayo.

Walang romansa sa aking dibdib,
wala akong laman kundi isda
at mga latong sumasayaw sa tipak ng bato.

Anong lalim ang ipinapahiwatig ng aking katahimikan?
Ang pusod kong asin at korales, daungan
ng mga kalansay ng nagaping mga barko.

Dala ang amoy ng mundo, humahantong
sa akin ang lahat ng tubig
upang umaklas sa mga baseyo
at humanap ng laya. Upang malambat
lang ng yakap ng dalampasigan.

Ngunit ano ba ang totoong nagmula sa akin,
ang totoong ibinigay ko,
ang aking awit, ang aking salita,
kundi ang kakayahang umako at mamutawi.

Sabihin niyo nang sa akin uuwi ang kulay ng langit
o magsusuklay ang buwan sa aking salamin,
subalit sabihin niyo ring ako’y isang pagluhang
nagbuo ng katawan
sapagkat ‘yan lang ang totoo,
iyon lang ang totoo.
*
*
*
*
Translation:
SEA OF MIRROR

I am the actor of forms
with bodies.
I can return the face of the universe
to itself,
for when I'm calm, I'm a mirror.
How did I become great?

I will speak, listen.

My breast is without romance,
I have nothing but fish
and sea weeds dancing on the shards of stones.
What depth is described by my silence?
My bottom of salt and corrals, terminals
of skeletons of defeated ships.

Carrying the scent of the earth, I am the end
of all waters
revolting from vessels
and seeking liberty. Only to be ensnared
by the embrace of the shores.

But what did really came from me,
what have I genuinely given,
my song, my words,
but the ability to accept and salivate.

You may proclaim that I am the shelter of the sky's color
or upon my mirror the moon combs
but you also have to say that I am the crying
which created a body
for only that is true,
only that is true.

Sa Dios Sana (In God Alone) sarong kanta

Sa Dios Sana

Naglalakaw, ang tawong patal
sa tikong dalan, daing pakiaram.

Pighihibian an minsan na laogan
Dai aram na an laog an daing katapusan.

Piggigibong paraiso kan laman
An dagang ining sa hudyan satuyang babayaan.

Dai ka magsarig sa
igwang kasagkodan ta
sa hudyan dara kaan
dakulang kamunduan.

An gabos na may puon
sierto an pagkatapos
dai man ki minundag
na dai nagadan.

Sa Dios sana
an kaogmahan ta
makukua sa Dios sana

Nitai-Gaur Haribol
Sisay an dudumanan?
Haribol Nitai-Gaur Haribol
Sisay an raranihan?
Nitiyananda, Nityananda
Sisay an dudulukan?
Chaitanya, Chaitanya
Sisay an sasarigan?

Pag-abot kan kagadanan? Sa hudyan.
Sisay an hahagadan sa hudyan
sisay an makakatabang sa hudyan
pag-abot kan kagadanan, sa hudyan?

Kun saro-sarong nawawara an gabos?
Kun saro-sarong nagrarayo an gabos?
Sisay an sasarigan sa hudyan?

Oh, sa Dios sana makukua, an ogma.
Oh, an Dios sana an makakadapa satuya.
Sa satuyang kagadanan, sa hudyan.

Salin: Sa Dios Lamang


Naglalakad, ang taong tanga
sa likong daan, walang paki-alam.

Iniiyakan ang minsan na lalagyan
Di alam na ang loob ang walang katapusan.

Itinuturing na paraiso ng laman
ang lupang itong sa huli'y atin ding iiwan.

Huwag kang kakapit sa
mayroong hangganan
dahil sa huli'y dala niyan
malaking kalungkutan.

Lahat nang may simula
Tiyak na matatapos
wala namang pinanganak
na hindi namatay.

Sa Dios Lamang
makukuha ang ligaya
Sa Dios lamang.

Nitai-Gaur Haribol
sino ang pupuntahan?
Haribol Nitai-Gaur
sino ang lalapitan?
Nityananda, Nityananda
sino ang susuplungan?
Chaitanya, Chaitanya
sino ang kakapitan?

Pagdating ng kamatayan? Sa huli.
Sino ang hihingian sa huli
Sino ang makakatulong sa huli
pagdating ng kamatayan, sa huli?

Kung isa-isang nawawala ang lahat?
Kung isa-isang lumalayo ang lahat?
Sino ang kakapitan sa huli?

Oh, sa Dios lamang, ang saya, makukuha
Oh, ang Dios lamang ang sa ati'y dadapa.
Sa ating kamatayan, sa huli.

Kan Pagpa-Manila mo, agom




para kay Caren




Kan naghali ka, naghagad su mga bagay na sinda maanan ki maray.
Nakaduko sinda gabos, arog an nangangadying may pighahalat.
Ngonian sana itinuga kan isip na dai taka kayang wara,
na haloy, na dai ka mag-uli diyan-diyan na banggi.
Ata an sakuyang katanosan muya nang sumusog saimo,
ta ining lawas na nagpupugol saiya dai nang padumanan.
Kun pwede sanang dai na umabot an banggi— pero mas ngana
ining hapon, na ruminokrukon sa lumlom
garo mag-gadanon, nakasuklob ki itom.
Dulo pa akong dai pahangoson kan dampog
na nagsasarabod-sabod.

Pero, maabot an banggi, buda mahibi an mga burak ki hamot na makayugtuon.
Garo su ulok mo kan enot kitang nagmidbidan.
Pag-iyan ngani umagi sa sakuyang pangiturugan, diyan-diyan
baka dagos nang mautsan.

Hulyo 27, 2008. Karangahan.



Nuong Nag-Manila Ka, Mahal

Nung umalis ka, humingi ang mga bagay na masdan silang mabuti.
Nakayuko silang lahat, tulad ang nananalanging may inaantay.
Ngayon lang inamin ng isipan na hindi kita kayang wala,
na matagal, na hindi ka uuwi mamayang gabi.
Ay, ang aking katinuan, nais nang humabol saiyo,
pagkat itong katawan na pumipigil sa kanya'y wala nang papupuntahan.
Kung pwede lang na di na dumating ang gabi--ngunit higit
tong hapon, na nauupos sa lilim
wari'y agaw-buhay, nakatalukbong ng itim.
Muntik akong di pahingahin ng ulap
na nagkabuhol-buhol.

Ngunit, darating ang gabi, at iiyak ang mga bulaklak ng bango na makabagbag damdamin.
Parang yung ngiti mo nung una tayong magkakilala.
Kung yan pa ang dadaan sa aking panaginip, mamaya
baka tuluyan nang malagutan.

Bantayi na Ako mantang Nagkakaturog/ Watch over me as I sleep



Bantayi na ako mantang nagkakaturog
mantang bukas an ilaw,
arog kan gadan na piglalamayan.
Mantang buhay pa ako,
mantang an katurog ko
igwa pang gimata.

Dawa dai mo na lugod ako alingon
basta igwa sanang mata sa taning ko
mantang nagbubuntog an sakong pagkaisi
sa tubig kan pangiturugan,
sa dai pagkaaram, sa dai aram;
mantang bukas an sakong lawas
sa atake kan mga dai hiling na armas;
mantang nagdudungaw ako sa hampas
na lalakadan ko pag-abot kan oras.

Marso 24, 2008.Karangahan.
:
:
:
English:
Watch over me as I sleep
while the lights are on
like the dead in a wake.
While I'm still alive,
while my sleep
still has waking.

I don't need you to nurse me
as long as there's someone alive at my side
while my knowing submerges
to the waters of sleep-images,
to the not knowing, to the unknown;
while my body is open
to the attacks of unseen weapons;
while I stoop down from the cliff
where I will step off when the time comes.
:
:
:
Tagalog:
Samahan mo ako habang natutulog
habang bukas ang ilaw,
tulad ng patay na nilalamayan.
Habang buhay pa ako,
habang ang tulog ko
mayroon pang pag-gising.

Kahit di mo na ako arugain
basta merong gising na nakatabi sa akin
habang hinihila ang aking malay
tungo sa tubig ng panaginip,
sa walang kamalayan, sa hindi alam;
habang bukas ang aking katawan
sa atake ng mga hindi kitang armas;
habang nakadungaw ako sa talampas
na lalakaran ko pagdating ng oras.

An Gayon Mo an Nagkaag Ki Kulog Sa Kinaban

Radharani



An gayon mo an nagkaag ki kulog sa kinaban
an nagbugtak ki sukol sa rayo kan mga bituon
sa disganar. Sa samuyang maan
buda kun sain ka nakatindog
igwang kurtina kan dai na sana
na sampulong ribong taon an hibog
garo kami nakatanaw
sa mag-abuton na dai nakakaabot
mantang ika naglalakaw
sa iba man na panahon.
Marso 22, 2008. Pawa.
/
Salin:
/
Ang ganda mo ang naglagay ng sakit sa mundo
ang naglagay ng sukat sa layo ng mga bituin
sa pagka-uyam. Sa aming tingin
at kung saan ka nakatayo
mayroong kurtina ng huwag na lang
na sampung libong taon ang kapal
para kaming nakatanaw
sa parating na di dumarating
habang ikaw ay naglalakad
sa iba namang panahon.
/
It was your beauty which put pain in the world,
which placed measure to the distance
of the stars in disinterest. In our vision
and from where you stand
there is a curtain of “never mind”
which is ten thousand years thick,
as if we are looking
at the future that never arrives
as you walk
in a different time.

Sa Lalaking Nagadan na Amay


Garo siya gibong dai nahaman.
Mabuka nang burak o an tahaw
kan nag-aagaw na diklom buda liwanag
bago mag daliwawa.
Mala dai siya natapos,
dai na siyang katapusan.
Sa mga gibong nawalat niya
an kasusupgan kan dai pagkahaman
hahalion mismo kan kamot
kan daing kasagkodan.

Marso 11, 2008. Pawa-Karangahan

Salin:

Sa Lalaking Namatay nang Maaga
Tulad siya ng gawang di nabuo.
Pabuka nang bulaklak o ang gitna
ng nag-aagawang dilim at liwanag
bago mag bukang-liwayway.
Dahil hindi siya natapos
wala na siyang katapusan.
Sa mga gawaing naiwan niya
ang kahihiyan ng di pagkatapos
aalisin mismo ng kamay
ng walang katapusan.





To a man who died young

He is like an unfinished work.
A flower about to open or the middle
between the wrestling darkness and light
before dawning.
For he was unfinished
he will have no end.
To the works he left
the shame of incompletion
will be removed by the very hand
of never ending.

Ako Kalag Omay (2015)

Buhay-Gadan (2014)

Ha'dit sa byahe buda iba pang mga bagahe (2013)

Hamot kan Narumdom (2011)

Suralista: Mga Rawitdawit (2010)

Suralista: Mga Rawitdawit (2010)
Makukua sa: Gabos na Lucky Educ. outlets (Naga, Legazpi, Tabaco, Polangui, Sorsogon); Tabaco: Arden,Imprintados Advertising. Naga: Lucky Educational Supply. O kaya sa 0917 524 2309

Que Lugar Este kan Dayo sa Sadiring Banwa (2009)

Que Lugar Este kan Dayo sa Sadiring Banwa (2009)
"Maunod, magabat. Alagad makamuyahon ta magian basahon, ta makamuyahon saka labas an tanog. Makata, uragon." Gode B. Calleja. Abilable sa gabos na Lucky Educ. Supply Outlets; Kulturang Bikolnon. For inquiries:0917 524 2309

Maynila: Libro ng Pobya (1999)

Maynila: Libro ng Pobya (1999)
Makukua sa gabos na Lucky Educ Supply outlets buda sa Imprintados Ads sa Tabaco City. Para sa mga kahaputan mag-text sa 0917 524 2309

Karangahan Online

Karangahan Online
Karangahan: Pagranga sa Panurat Bikolnon. Kagibo: Jimple Borlagdan. Pinduton an ritrato para makaduman sa Karangahan

On Borlagdan's Poetry


A Rush of Metaphors, Tremor of Cadences, and Sad Subversions
By Tito Genova Valiente
titovaliente@yahoo.com

The first time I read the poems of Jesus Jaime Borlagdan, Jimple to those who know him, I felt immediately the seething movement of the words. There was a rush of metaphors in his works. I immediately liked the feeling that the rhythm caused in one’s reading for poetry, in my book, should always be read aloud. I was hearing the voice. It was a voice that happened to sound from afar and it was struggling to link up with a present that would not easily appear.

It was heartbreaking to feel the form. I felt the lines constricting. I saw the phrases dangling to tease, breaking the code of straight talk and inverting them to seduce the mind to think beyond the words. Somewhere, the poems were reverting back to direct sentences, weakening the art of poetry with its universe of ellipses and nuances, but then as suddenly as the words lightened up, the poems then dipped back into a silent retreat, into a cave, to lick its own wounds from the confrontation that it dared to initiate.

For this column, I decide to share parts of the longer paper I am writing about this poet.

In Karangahan, the poet begins with: Bulebard, ikang muymuyon na salog/ki gatas buda patenteng nakahungko,/ako ngonian kahurona. Borlagdan translates this into:Boulevard, you forlorn river/ of milk and downcast lights/ speak to me now. Savor the translation, for in Bikol that which is a dialog has become an entreaty.)

The poet is always talking to someone but in An istorya ninda, an osipon ta, he talks about a the fruits of some narrative: Ta sa dara nindang korona kita an hadi/ sa krus, kita su may nakatadok na espada./Naitaram na ninda an saindang istorya./Punan ta na man su satong osipon./This I translate as: For in the crown they bear we are the King/ on the cross, with the embedded sword./ Marvel at this construction, as the poet cuts at the word “hadi” and begins the next line with “krus” and the “espada.” Marvel, too, at how he looks at conversion and faith, a process that made us special but also wounded us with ourselves stuck with the sword.

Finally, the poet says those lines of the true believer: They have already spoken their story, now let us begin with our tale. The poet does not have a translation but will the istorya in this line be “history” and osipon be “myth.” Shall these last four lines in the first stanza be both a subversion of our faith embedded in a foreign culture or a celebration of what we are not, and what we have not become?
Puni na an paghidaw. Puni na an pagluwas/hali sa kwartong pano ki luha, puni na/an paghiling sa luwas kan bintana./Puni na an paghidaw para sa binayaan./Puni na an pagsulit sa daluging tinimakan./Puni na an paghidaw sa mga sinugbang utoban. Terrifying lines as the poet calls us to begin the remembering and also begin the moving out from the room full of tears. In the poet’s mind, the lacrimarum vale or valley of tears had become an intimate area for instigating his own release.

The rhythm is there as in a prayer. But it is no prayer. There is the repetition but it is not a plea. There is the self but it is one that has turned away from itself into something else. That self is one that shall face the recollection of the faith that has been burned.

And yet the poet, resolute when he wants to, loves to sing and hint of fear and anxiety. Even when he is merely observing children playing in the rains, he summons images of terrible beauty. The skies become diklom na pinandon na “may luho” (with hole). From this hole, comes the sarong pisi ki sildang/ tisuhon na buminulos. The poet stays with this metaphor with such intensity that the silken thread coming from the hole justifiably becomes luhang garo hipidon na busay/paluwas sa mata/kan dagom. Dark wit and a penchant for the horrifying are tandem graces in these lines.

This is the poet who can, without self-consciousness, tell us of the …haya/kan mga ayam na namimibi/nakakapabuskad ki barahibo/nakakaulakit ki lungsi. He whispers of “halas na rimuranon, malamti/sa hapiyap kan mga bituon.”
This is a startling universe, where dogs pray (and bay), and where fears bloom and paleness afflicts and infects, and serpents are caressed by the stars.