HARIBOL SURALISTA

HARIBOL SURALISTA
Pag-omawon an Kagurangnan, an pursang minabusol kan sakong pluma. Haribol.
Showing posts with label bikol poetry. Show all posts
Showing posts with label bikol poetry. Show all posts

Pagsiblag/Pagwalay/Parting


Pagsiblag

Nakatalikod na siya kaito (su babayi). Nakahiling na sa dalan pasiring sa siya sana an nakakaaram. Buda duman sa saiyang padumanan, tibaad may naghahalat, ta ininutan na siya kan saiyang kaogmahan na makaabot duman.


Su saiyang kahampang (su lalaki) nakahiling sana sa talikod niya. An kawaran ki pakiaram pinamati saiya kan kinaban. Naghahanap kuta siyang tabang-- mas dulo pa kaiyan, naghahanap siyang katanosan. Pero dawa ngani kamot niya dai siya tinubod na dawa hapruson an likod na nagpupuon nang rumayo.


Sa likod kan kampanaryo, pigtatamong kan maluway na aldaw an itom kan mga kahoy. An mga traysikol, sa gabat, nagsasagyad an lubutan sa daga, nagkakamang na pauli. Gabos naghahali, sagkod an matada sana saiya, siya.


"Kun pwede niya sana kutang suluton an gayon kan saiyang kalag--imbes ining lawas na kinaaatian mo--tibaad mamumutan mo man siya."


Pero nagtalikod naman su nabayaan. Inda ngani kun su ngimot niya an nagtaram ta ini pirit niyang pigtatahuban, sa pagpuon kan takig na nagyuyugyog sa saiyang daghan. Sa totoo, dai ako mangalas na an mga taramon na ini, sinawod mismo kan kamunduan na iyo man an suminugo sa mga alang na dahon na tambunan an mga dalan kan daing herak.



Pagwalay

Nakatalikod na siya nuon (ang babae). Nakatingin na sa landas patungo sa siya lang ang nakakaalam. At duon sa kanyang patutunguhan, marahil ay may naghihintay, dahil naunahan na siya ng kanyang galak na makarating duon.

.

Ang kanyang kaharap (ang lalake) nakatingin sa talikod niya. Ang kawalan ng paki-alam pinaranas sa kanya ng mundo. Humahagilap sana siya ng tulong--mas pa diyan, naghahanap siya ng katarungan. Ngunit kahit nga kamay niya di siya sinunod na kahit yapusin ang likod na nagsisimula nang lumayo.


Sa likod ng kampanaryo, kinukumot ng mabagal na araw ang itim ng mga kahoy. Ang mga padyak, sa bigat, sumasadsad ang puwitan sa lupa, gumagapang pauwi. Lahat lumilisan, hanggang ang matira lang sa kanya, siya.


"Kung maaari niya lang sanang isuot ang kagandahan ng kanyang kaluluwa--sa halip itong katawan na kinadidirian mo--marahil mamahalin mo rin siya."


Ngunit tumalikod na rin yung naiwan. Hindi ko alam kung yung bibig niya ang nag-usal, dahil pilit niya itong binubusalan, sa pagsimula ng nginig na yumuyugyog sa kanyang dibdib. Sa totoo, hindi ako magtataka na ang mga salitang ito'y binigkas mismo ng kalungkutan na siya ring nag-utos sa mga tuyong dahon na ibaon ang mga daan ng di nahabag.




Parting


She was already turned away, looking at the path leading to she alone knows where. And there perhaps someone is waiting, for her joy was already there even before she was.


The man just looked at her turned back. The absence of feeling, of concern was inflicted to him by the world. He was seeking aid--more than that, he was seeking righteousness. But even his hands disobeyed him, to at least touch the turned back, moving away.


Behind the belfry, the slow day blankets itself with the darkness of the trees. The tricycles, in heaviness, scratch their ends to the ground, crawling home. Everything is leaving, until all that remains in him is himself.


"If only he could wear the beauty of his soul--instead of this flesh which sickens you --perhaps you would learn to love him too."


But the one who was left also turned away. It's not even sure if these words came from his mouth, which he tried to cover, as shivers begin wracking his chest. In truth, I will not be surprised if these words were spoken by Sadness itself, which was also the one who commanded the dry leaves to veil the path of the wicked.


painting: "Separation" by Edvard Munch

BRINDABAN (Kaptol Parte 4, 5, buda 6)

4.

Diyos ko, pagnagrarani ako Saimo, nagrarayo an gabos sako.

Pasabat ako sa ruso kan mga pasiring sa kalot.

Nagkikipot an dalan sa pagmuklat kan sakong puso.

Nalilinigan ako pero sa mata ninda nagigi akong huba.

Sa sulog kan ribok

sagwan ko an Saimong ngaran

pasiring sa pampang na hihingaloan.

Dai mo ako paglingawan Madhava

ta wara na akong ibang rumdom

kundi Ika.

10/09/08 Tayhi.

5.

Krishna, dai nang natada sakuya kundi Ika.

Hinawan Mo na an gabos na ulang sa agihan.

Surugpunon Mo an sakuyang tulang

ta Ika an kusog kaan.

Govinda sa Saimong plawta

pasayawon Mo akong garo halas

na punawon sa pag-otob.

6.

Igwang kadlagan

kan kaitong panahon

na kinawatan kan Kagurangnan.

An banal kaining ngaran:

Brindabindam!

10/10/2008 Karangahan

Brindaban

All Glories to Sri Guru and Gauranga

1.
“Krishna, Krishna” pero dai na su saiyang pighahanap. Sa walat na paros an parong na sana kan Kalatsutsi na ikinulintas niya sa lawas kaini. Arog sana kaito, nawara su saiyang padaba na kakugos kasubago. Arog sana kaan, napumpong su agawak kan saiyang kaogmahan. Dangan digdi sa hinulnakan nindang kadlagan, nagrambong an katábangan.

2.
Diyos ko, nuarin ko ititimak an hudyan kong lakad? Nuarin ko mamateon an hudyan na piltik kan daghan? Nuarin an hudyan na namit kan pagsawod kan Saimong ngaran? Mala Saimo an sakuyang bitis, mala Saimo an sakuyang puso, mala Saimo an kung ano man na pagkamuot na igwa ako, Ika sana an nakakaaram.
3.
Sa bitis kaining babaying nagngunguyngoy sa limpoy kan mga kahoy, ibabaw ko an sakuyang payo. Sa gabat kan lakad niya na minakalot sa mga awot ipalis ko an tubig kan sakuyang mundo. Ta binayaan Siya kan Saiyang Kagurangnan, buda an kamawotan kan Saiyang daghan na dai nang ibang kahagadan an mina bura sa kantidad kan dawa ano pa man.


Salin: Brindaban (Bahagi 1, 2, and 3)

1.
“Krishna, Krishna” ngunit wala na ang kanyang hinahanap. Sa iwan na simoy ang amoy na lamang ng Kalatsutsing ikinuwintas niya sa katawan nito. Ganun-ganun lang, nawala ang kanyang katipan na ka-akap kanina. Ganun-ganun lang, nahinto ang sulak ng kanyang ligaya. At dito sa nilaruan nilang kagubatan, lumago an katabangan.

2.
Diyos ko, kailan ko ilalapat ang huling yapak? Kailan ko dadanasin ang huling tibok ng dibdib? Kailan ang huling lasa ng pagsambit ng Iyong ngalan? Dahil Sa’yo ang aking paa, dahil Sa’yo ang aking puso, dahil Sa’yo ang kung ano man na pag-ibig na meron ako, Ikaw lang ang nakakaalam.

3.
Sa paa nitong babaing humahagulgol sa lilim ng mga kahoy, pinapatong ko ang aking ulo. Sa bigat ng kanyang yabag na humuhukay sa mga damo isinasalin ko ang tubig ng aking luksa. Dahil iniwan Siya ng Kanyang Panginuon, at ang pagnanasa sa kanyang dibdib, na wala nang ibang kagustuhan ang bumubura ng halaga sa kung ano pa man.

Translation: Vrindavan

1.
"Krishna, Krishna" but He's no longer there. Left in the breeze was the scent of the Frangipani She garlanded His body. Just like that, Her lover, embraced a while ago, vanished. Just like that, Her searing happiness ceased. And in this forest where they frolicked, bloomed blandness.

Sa Dios Sana (In God Alone) sarong kanta

Sa Dios Sana

Naglalakaw, ang tawong patal
sa tikong dalan, daing pakiaram.

Pighihibian an minsan na laogan
Dai aram na an laog an daing katapusan.

Piggigibong paraiso kan laman
An dagang ining sa hudyan satuyang babayaan.

Dai ka magsarig sa
igwang kasagkodan ta
sa hudyan dara kaan
dakulang kamunduan.

An gabos na may puon
sierto an pagkatapos
dai man ki minundag
na dai nagadan.

Sa Dios sana
an kaogmahan ta
makukua sa Dios sana

Nitai-Gaur Haribol
Sisay an dudumanan?
Haribol Nitai-Gaur Haribol
Sisay an raranihan?
Nitiyananda, Nityananda
Sisay an dudulukan?
Chaitanya, Chaitanya
Sisay an sasarigan?

Pag-abot kan kagadanan? Sa hudyan.
Sisay an hahagadan sa hudyan
sisay an makakatabang sa hudyan
pag-abot kan kagadanan, sa hudyan?

Kun saro-sarong nawawara an gabos?
Kun saro-sarong nagrarayo an gabos?
Sisay an sasarigan sa hudyan?

Oh, sa Dios sana makukua, an ogma.
Oh, an Dios sana an makakadapa satuya.
Sa satuyang kagadanan, sa hudyan.

Salin: Sa Dios Lamang


Naglalakad, ang taong tanga
sa likong daan, walang paki-alam.

Iniiyakan ang minsan na lalagyan
Di alam na ang loob ang walang katapusan.

Itinuturing na paraiso ng laman
ang lupang itong sa huli'y atin ding iiwan.

Huwag kang kakapit sa
mayroong hangganan
dahil sa huli'y dala niyan
malaking kalungkutan.

Lahat nang may simula
Tiyak na matatapos
wala namang pinanganak
na hindi namatay.

Sa Dios Lamang
makukuha ang ligaya
Sa Dios lamang.

Nitai-Gaur Haribol
sino ang pupuntahan?
Haribol Nitai-Gaur
sino ang lalapitan?
Nityananda, Nityananda
sino ang susuplungan?
Chaitanya, Chaitanya
sino ang kakapitan?

Pagdating ng kamatayan? Sa huli.
Sino ang hihingian sa huli
Sino ang makakatulong sa huli
pagdating ng kamatayan, sa huli?

Kung isa-isang nawawala ang lahat?
Kung isa-isang lumalayo ang lahat?
Sino ang kakapitan sa huli?

Oh, sa Dios lamang, ang saya, makukuha
Oh, ang Dios lamang ang sa ati'y dadapa.
Sa ating kamatayan, sa huli.

Kan Pagpa-Manila mo, agom




para kay Caren




Kan naghali ka, naghagad su mga bagay na sinda maanan ki maray.
Nakaduko sinda gabos, arog an nangangadying may pighahalat.
Ngonian sana itinuga kan isip na dai taka kayang wara,
na haloy, na dai ka mag-uli diyan-diyan na banggi.
Ata an sakuyang katanosan muya nang sumusog saimo,
ta ining lawas na nagpupugol saiya dai nang padumanan.
Kun pwede sanang dai na umabot an banggi— pero mas ngana
ining hapon, na ruminokrukon sa lumlom
garo mag-gadanon, nakasuklob ki itom.
Dulo pa akong dai pahangoson kan dampog
na nagsasarabod-sabod.

Pero, maabot an banggi, buda mahibi an mga burak ki hamot na makayugtuon.
Garo su ulok mo kan enot kitang nagmidbidan.
Pag-iyan ngani umagi sa sakuyang pangiturugan, diyan-diyan
baka dagos nang mautsan.

Hulyo 27, 2008. Karangahan.



Nuong Nag-Manila Ka, Mahal

Nung umalis ka, humingi ang mga bagay na masdan silang mabuti.
Nakayuko silang lahat, tulad ang nananalanging may inaantay.
Ngayon lang inamin ng isipan na hindi kita kayang wala,
na matagal, na hindi ka uuwi mamayang gabi.
Ay, ang aking katinuan, nais nang humabol saiyo,
pagkat itong katawan na pumipigil sa kanya'y wala nang papupuntahan.
Kung pwede lang na di na dumating ang gabi--ngunit higit
tong hapon, na nauupos sa lilim
wari'y agaw-buhay, nakatalukbong ng itim.
Muntik akong di pahingahin ng ulap
na nagkabuhol-buhol.

Ngunit, darating ang gabi, at iiyak ang mga bulaklak ng bango na makabagbag damdamin.
Parang yung ngiti mo nung una tayong magkakilala.
Kung yan pa ang dadaan sa aking panaginip, mamaya
baka tuluyan nang malagutan.

Bantayi na Ako mantang Nagkakaturog/ Watch over me as I sleep



Bantayi na ako mantang nagkakaturog
mantang bukas an ilaw,
arog kan gadan na piglalamayan.
Mantang buhay pa ako,
mantang an katurog ko
igwa pang gimata.

Dawa dai mo na lugod ako alingon
basta igwa sanang mata sa taning ko
mantang nagbubuntog an sakong pagkaisi
sa tubig kan pangiturugan,
sa dai pagkaaram, sa dai aram;
mantang bukas an sakong lawas
sa atake kan mga dai hiling na armas;
mantang nagdudungaw ako sa hampas
na lalakadan ko pag-abot kan oras.

Marso 24, 2008.Karangahan.
:
:
:
English:
Watch over me as I sleep
while the lights are on
like the dead in a wake.
While I'm still alive,
while my sleep
still has waking.

I don't need you to nurse me
as long as there's someone alive at my side
while my knowing submerges
to the waters of sleep-images,
to the not knowing, to the unknown;
while my body is open
to the attacks of unseen weapons;
while I stoop down from the cliff
where I will step off when the time comes.
:
:
:
Tagalog:
Samahan mo ako habang natutulog
habang bukas ang ilaw,
tulad ng patay na nilalamayan.
Habang buhay pa ako,
habang ang tulog ko
mayroon pang pag-gising.

Kahit di mo na ako arugain
basta merong gising na nakatabi sa akin
habang hinihila ang aking malay
tungo sa tubig ng panaginip,
sa walang kamalayan, sa hindi alam;
habang bukas ang aking katawan
sa atake ng mga hindi kitang armas;
habang nakadungaw ako sa talampas
na lalakaran ko pagdating ng oras.

Sa Lalaking Nagadan na Amay


Garo siya gibong dai nahaman.
Mabuka nang burak o an tahaw
kan nag-aagaw na diklom buda liwanag
bago mag daliwawa.
Mala dai siya natapos,
dai na siyang katapusan.
Sa mga gibong nawalat niya
an kasusupgan kan dai pagkahaman
hahalion mismo kan kamot
kan daing kasagkodan.

Marso 11, 2008. Pawa-Karangahan

Salin:

Sa Lalaking Namatay nang Maaga
Tulad siya ng gawang di nabuo.
Pabuka nang bulaklak o ang gitna
ng nag-aagawang dilim at liwanag
bago mag bukang-liwayway.
Dahil hindi siya natapos
wala na siyang katapusan.
Sa mga gawaing naiwan niya
ang kahihiyan ng di pagkatapos
aalisin mismo ng kamay
ng walang katapusan.





To a man who died young

He is like an unfinished work.
A flower about to open or the middle
between the wrestling darkness and light
before dawning.
For he was unfinished
he will have no end.
To the works he left
the shame of incompletion
will be removed by the very hand
of never ending.

Ako Kalag Omay (2015)

Buhay-Gadan (2014)

Ha'dit sa byahe buda iba pang mga bagahe (2013)

Hamot kan Narumdom (2011)

Suralista: Mga Rawitdawit (2010)

Suralista: Mga Rawitdawit (2010)
Makukua sa: Gabos na Lucky Educ. outlets (Naga, Legazpi, Tabaco, Polangui, Sorsogon); Tabaco: Arden,Imprintados Advertising. Naga: Lucky Educational Supply. O kaya sa 0917 524 2309

Que Lugar Este kan Dayo sa Sadiring Banwa (2009)

Que Lugar Este kan Dayo sa Sadiring Banwa (2009)
"Maunod, magabat. Alagad makamuyahon ta magian basahon, ta makamuyahon saka labas an tanog. Makata, uragon." Gode B. Calleja. Abilable sa gabos na Lucky Educ. Supply Outlets; Kulturang Bikolnon. For inquiries:0917 524 2309

Maynila: Libro ng Pobya (1999)

Maynila: Libro ng Pobya (1999)
Makukua sa gabos na Lucky Educ Supply outlets buda sa Imprintados Ads sa Tabaco City. Para sa mga kahaputan mag-text sa 0917 524 2309

Karangahan Online

Karangahan Online
Karangahan: Pagranga sa Panurat Bikolnon. Kagibo: Jimple Borlagdan. Pinduton an ritrato para makaduman sa Karangahan

On Borlagdan's Poetry


A Rush of Metaphors, Tremor of Cadences, and Sad Subversions
By Tito Genova Valiente
titovaliente@yahoo.com

The first time I read the poems of Jesus Jaime Borlagdan, Jimple to those who know him, I felt immediately the seething movement of the words. There was a rush of metaphors in his works. I immediately liked the feeling that the rhythm caused in one’s reading for poetry, in my book, should always be read aloud. I was hearing the voice. It was a voice that happened to sound from afar and it was struggling to link up with a present that would not easily appear.

It was heartbreaking to feel the form. I felt the lines constricting. I saw the phrases dangling to tease, breaking the code of straight talk and inverting them to seduce the mind to think beyond the words. Somewhere, the poems were reverting back to direct sentences, weakening the art of poetry with its universe of ellipses and nuances, but then as suddenly as the words lightened up, the poems then dipped back into a silent retreat, into a cave, to lick its own wounds from the confrontation that it dared to initiate.

For this column, I decide to share parts of the longer paper I am writing about this poet.

In Karangahan, the poet begins with: Bulebard, ikang muymuyon na salog/ki gatas buda patenteng nakahungko,/ako ngonian kahurona. Borlagdan translates this into:Boulevard, you forlorn river/ of milk and downcast lights/ speak to me now. Savor the translation, for in Bikol that which is a dialog has become an entreaty.)

The poet is always talking to someone but in An istorya ninda, an osipon ta, he talks about a the fruits of some narrative: Ta sa dara nindang korona kita an hadi/ sa krus, kita su may nakatadok na espada./Naitaram na ninda an saindang istorya./Punan ta na man su satong osipon./This I translate as: For in the crown they bear we are the King/ on the cross, with the embedded sword./ Marvel at this construction, as the poet cuts at the word “hadi” and begins the next line with “krus” and the “espada.” Marvel, too, at how he looks at conversion and faith, a process that made us special but also wounded us with ourselves stuck with the sword.

Finally, the poet says those lines of the true believer: They have already spoken their story, now let us begin with our tale. The poet does not have a translation but will the istorya in this line be “history” and osipon be “myth.” Shall these last four lines in the first stanza be both a subversion of our faith embedded in a foreign culture or a celebration of what we are not, and what we have not become?
Puni na an paghidaw. Puni na an pagluwas/hali sa kwartong pano ki luha, puni na/an paghiling sa luwas kan bintana./Puni na an paghidaw para sa binayaan./Puni na an pagsulit sa daluging tinimakan./Puni na an paghidaw sa mga sinugbang utoban. Terrifying lines as the poet calls us to begin the remembering and also begin the moving out from the room full of tears. In the poet’s mind, the lacrimarum vale or valley of tears had become an intimate area for instigating his own release.

The rhythm is there as in a prayer. But it is no prayer. There is the repetition but it is not a plea. There is the self but it is one that has turned away from itself into something else. That self is one that shall face the recollection of the faith that has been burned.

And yet the poet, resolute when he wants to, loves to sing and hint of fear and anxiety. Even when he is merely observing children playing in the rains, he summons images of terrible beauty. The skies become diklom na pinandon na “may luho” (with hole). From this hole, comes the sarong pisi ki sildang/ tisuhon na buminulos. The poet stays with this metaphor with such intensity that the silken thread coming from the hole justifiably becomes luhang garo hipidon na busay/paluwas sa mata/kan dagom. Dark wit and a penchant for the horrifying are tandem graces in these lines.

This is the poet who can, without self-consciousness, tell us of the …haya/kan mga ayam na namimibi/nakakapabuskad ki barahibo/nakakaulakit ki lungsi. He whispers of “halas na rimuranon, malamti/sa hapiyap kan mga bituon.”
This is a startling universe, where dogs pray (and bay), and where fears bloom and paleness afflicts and infects, and serpents are caressed by the stars.