HARIBOL SURALISTA

HARIBOL SURALISTA
Pag-omawon an Kagurangnan, an pursang minabusol kan sakong pluma. Haribol.

Tapos na an Istoryang ini / Tapos na ang Istoryang ito


Tapos na an istoryang ini. Saro sana an padumanan—sa katapusan. Gabos na paghiro pagrani pasiring sa hudyan, sa ultimo, sa naghahalat na nakaagi, na mangyayari pa sana.

Dai ta pag-isipon na nagbubuka sa hampang ta an gabos na ini arog kan preskong burak o tunog na dai pa nahihiro. Isipon ta na pighahampang ta sana an kun ano an natapos na, an naistorya na sa puon kan kahoy, an aram na.

Tibaad sabihon mong ika an magibo kan saimong istorya. Ika sana an aktor, an tagahiro, an tawo-tawo, nagdadalagan an istorya sa kusog na dai mo man kayang suhayon. Mismong an saimong pagsuhay, o dawa ngani pag-uyon sa puwersang ini pag-akto na sana kan dapat mangyari.

Aram mo na an istoryang ini, nahiling mo na ngani an katapusan. Piglilinga mo sana an sadiri sa lingaw. Para sa “gayon” kan kinaban, sa “siram” kan buhay.

Rumdumon mo, ta kun dai tatahuban ka kan nganang kamunduan sa saimong dai pagka-aram. Huhunaon mong ika an nagdara sa sadiri mo digdi sa pasakit. Babasulon mo an dai paglataw kan dalan pasiring sa mas maray na kamugtakan .

Dai na man na ibang dalan kundi ining biniklad satuya. An mga panas buda halnas, an gian buda ginhawa sa agihan dai man maluluktusan.

Ata dawa pa taramon mong mahaman kang sadiri mong tinampo, an pag mawot mong maghaman, an saimong pagtaram kaining kamawotan, pagsusog mo sana kan saimong piglalakawan.

An dalan, an istorya, dai na mabago. Saro sana an satong magiginibo: an bagohon an dalagan kan satong pamayo. Sa pagbuntog sa kasakitan kita nakukulugan. Sa kamaangan manungod sa buhay na totoo kita nagagadan.

Magmaan dai magdasmag. Maanan an isip, an lawas na nagmamati kan sakit, dai magladop sa kasakitan. Maanan an puso na nagmamawot, dai magdusmog sa pigmamawot. Maanan siring man an mga lawas, an mga isip na nagsasayaw sa kumpas kan kinaban. Maanan an diit-diit kan mga ining pag-uli sa ati. Maanan mo an kulog, maanan mo an ogma, an siram na minatugdon sa pagmati, kinabuhay, isip. Maanan mo sana, dai mo pagpakupuon, pagpaduoton saimo, dai paglunudon an sadiri sa pigsasapar kan nakapatos saimo. Ta ini an suklob na mabuta sa saimong pagmaan. An maparabas saimo sa dalan na pano ki bulot na daing mata. An maturo saimo ki kapatalan nganing sa katapusan, dawa naampos mo na an kasagkodan kan istorya, papalapagon ka man giraray kaini sa mga dai man mabubukod.

Nobyembre 22, 2008. Tayhi.


Tagalog:



Tapos na ang istoryang ito

Tapos na ang istoryang ito. Isa lang ang patutunguhan--ang katapusan. Lahat ng paggalaw paglapit patungo sa huli, sa ultimo, sa naghihintay na nakaraan, na mangyayari pa lamang.

Huwag nating isipin na bumubuka sa harap natin ang lahat ng ito tulad ng sariwang bulaklak o hamog na hindi pa nagagalaw. Isipin nating hinaharap lamang natin ang kung ano ang natapos na, ang naikuwento na sa punong kahoy, ang alam na.

Marahil sasabihin mong ikaw ang gagawa ng iyong istorya. Ikaw lang ang aktor, ang taga-ganap, ang tautauhan, tumatakbo ang istorya sa lakas na hindi mo kayang suwayin. Mismong ang iyong pagsuway, o kahit nga ang pagsunod sa puwersang ito, pag-ganap na lamang ng dapat mangyari.

Alam mo na an istoryang ito, nakita mo na nga ang katapusan. Hinihele mo lamang ang iyong sarili sa paglimot. Para sa "ganda" ng mundo, sa "sarap" ng buhay.

Alalahanin mo, dahil kung hindi tatabunan ka ng sobrang kalungkutan sa iyong hindi pagkaalam. Aakalain mong ikaw ang nagdala sa sarili dito sa hirap. Sisisihin mo ang hindi paglitaw ng daan patungo sa mas mabuting kalagayan.

Wala na namang ibang daan kundi itong binuklat sa atin. Ang mga tulis at dulas, ang gaan at ginhawa sa daan ay hindi maiiwasan.

Kahit pa sabihin mong gagawa ka ng sariling lansangan, ang kagustuhan mong gumawa, ang iyong pagpahayag ng kagustuhan, pagbakas mo lamang ng iyong linalakaran.

Ang daan, ang istorya, hindi na magbabago. Isa lang ang ating magagawa: ang baguhin ang takbo ng ating kaisipan. Sa paglublob sa kahirapan tayo nasasaktan. Sa kamangmangan ukol sa buhay na totoo tayo pumapanaw.

Tumingin huwag sumubsob. Tingnan ang isip, ang katawan na dumarama sa hirap, huwag sumisid sa kahirapan. Tingnan ang puso na nagnanais, huwag magkandarapa sa ninanais. Tingnan din ang mga katawan, ang mga isipan na sumasayaw sa kumpas ng daigdig. Tingnan ang unti-unting pag-uwi ng mga ito sa dumi. Tingnan mo ang sakit, tingnan mo ang saya, ang sarap na dumarapo sa pandama, ari, isip. Tingnan mo lamang, huwag mong pakapitin, padampiin, huwag mong lunurin ang sarili sa dinaranas ng bumabalot saiyo. Dahil ito ang talukbong na bubulag sa iyong pagtingin. Ang magpapaliwaliw sayo, walang mata, sa daang puno ng lubak. Ang magtuturo sayong kakitidan upang sa katapusan, kahit maabot mo na ang dulo ng istorya'y paghahabulin ka nito sa mga hindi kayang abutin











Photo: "End of the Road" from http://pixdaus.com/?sort=tag&tag=suicide









0 comments:

Ako Kalag Omay (2015)

Buhay-Gadan (2014)

Ha'dit sa byahe buda iba pang mga bagahe (2013)

Hamot kan Narumdom (2011)

Suralista: Mga Rawitdawit (2010)

Suralista: Mga Rawitdawit (2010)
Makukua sa: Gabos na Lucky Educ. outlets (Naga, Legazpi, Tabaco, Polangui, Sorsogon); Tabaco: Arden,Imprintados Advertising. Naga: Lucky Educational Supply. O kaya sa 0917 524 2309

Que Lugar Este kan Dayo sa Sadiring Banwa (2009)

Que Lugar Este kan Dayo sa Sadiring Banwa (2009)
"Maunod, magabat. Alagad makamuyahon ta magian basahon, ta makamuyahon saka labas an tanog. Makata, uragon." Gode B. Calleja. Abilable sa gabos na Lucky Educ. Supply Outlets; Kulturang Bikolnon. For inquiries:0917 524 2309

Maynila: Libro ng Pobya (1999)

Maynila: Libro ng Pobya (1999)
Makukua sa gabos na Lucky Educ Supply outlets buda sa Imprintados Ads sa Tabaco City. Para sa mga kahaputan mag-text sa 0917 524 2309

Karangahan Online

Karangahan Online
Karangahan: Pagranga sa Panurat Bikolnon. Kagibo: Jimple Borlagdan. Pinduton an ritrato para makaduman sa Karangahan

On Borlagdan's Poetry


A Rush of Metaphors, Tremor of Cadences, and Sad Subversions
By Tito Genova Valiente
titovaliente@yahoo.com

The first time I read the poems of Jesus Jaime Borlagdan, Jimple to those who know him, I felt immediately the seething movement of the words. There was a rush of metaphors in his works. I immediately liked the feeling that the rhythm caused in one’s reading for poetry, in my book, should always be read aloud. I was hearing the voice. It was a voice that happened to sound from afar and it was struggling to link up with a present that would not easily appear.

It was heartbreaking to feel the form. I felt the lines constricting. I saw the phrases dangling to tease, breaking the code of straight talk and inverting them to seduce the mind to think beyond the words. Somewhere, the poems were reverting back to direct sentences, weakening the art of poetry with its universe of ellipses and nuances, but then as suddenly as the words lightened up, the poems then dipped back into a silent retreat, into a cave, to lick its own wounds from the confrontation that it dared to initiate.

For this column, I decide to share parts of the longer paper I am writing about this poet.

In Karangahan, the poet begins with: Bulebard, ikang muymuyon na salog/ki gatas buda patenteng nakahungko,/ako ngonian kahurona. Borlagdan translates this into:Boulevard, you forlorn river/ of milk and downcast lights/ speak to me now. Savor the translation, for in Bikol that which is a dialog has become an entreaty.)

The poet is always talking to someone but in An istorya ninda, an osipon ta, he talks about a the fruits of some narrative: Ta sa dara nindang korona kita an hadi/ sa krus, kita su may nakatadok na espada./Naitaram na ninda an saindang istorya./Punan ta na man su satong osipon./This I translate as: For in the crown they bear we are the King/ on the cross, with the embedded sword./ Marvel at this construction, as the poet cuts at the word “hadi” and begins the next line with “krus” and the “espada.” Marvel, too, at how he looks at conversion and faith, a process that made us special but also wounded us with ourselves stuck with the sword.

Finally, the poet says those lines of the true believer: They have already spoken their story, now let us begin with our tale. The poet does not have a translation but will the istorya in this line be “history” and osipon be “myth.” Shall these last four lines in the first stanza be both a subversion of our faith embedded in a foreign culture or a celebration of what we are not, and what we have not become?
Puni na an paghidaw. Puni na an pagluwas/hali sa kwartong pano ki luha, puni na/an paghiling sa luwas kan bintana./Puni na an paghidaw para sa binayaan./Puni na an pagsulit sa daluging tinimakan./Puni na an paghidaw sa mga sinugbang utoban. Terrifying lines as the poet calls us to begin the remembering and also begin the moving out from the room full of tears. In the poet’s mind, the lacrimarum vale or valley of tears had become an intimate area for instigating his own release.

The rhythm is there as in a prayer. But it is no prayer. There is the repetition but it is not a plea. There is the self but it is one that has turned away from itself into something else. That self is one that shall face the recollection of the faith that has been burned.

And yet the poet, resolute when he wants to, loves to sing and hint of fear and anxiety. Even when he is merely observing children playing in the rains, he summons images of terrible beauty. The skies become diklom na pinandon na “may luho” (with hole). From this hole, comes the sarong pisi ki sildang/ tisuhon na buminulos. The poet stays with this metaphor with such intensity that the silken thread coming from the hole justifiably becomes luhang garo hipidon na busay/paluwas sa mata/kan dagom. Dark wit and a penchant for the horrifying are tandem graces in these lines.

This is the poet who can, without self-consciousness, tell us of the …haya/kan mga ayam na namimibi/nakakapabuskad ki barahibo/nakakaulakit ki lungsi. He whispers of “halas na rimuranon, malamti/sa hapiyap kan mga bituon.”
This is a startling universe, where dogs pray (and bay), and where fears bloom and paleness afflicts and infects, and serpents are caressed by the stars.