Haribol Suralista: SOMA RASA; O MGA DIYOS SANA AN PWEDENG MABUYONG; O AN PAGBALO KAN TAWO SA HUTOK KAN MGA DIYOS

"Alkohol, alkohol, isip mo'y nabubuhol."
Alkohol. Circus. Eresarheads. R. Marasigan.

Sabi daa, nakakagibong tula si Edgar Allan Poe pagluyong, aber daw binalo ta baga. Dai man ki kinaiba, parehong proseso, mas maliday sana. Gabos man baga pagluyong maliday. Napapabayle ka ngani, napapataram ki mga dai mo kaya, nugad ngani mas may kamugtakan an nasasabi mo, nugad mas may direksiyon.

Dai kita magparabua-buang pagsulangon an kabuyongan, ta sa kultura ta baga sentro an. An gumamit ki ibang paagi para masagkod an sarong estado ki pag-isip. Payote, marijuana, alak, buda iba pa. Kasuarin ini naging bawal? Kan pag-abot kan pig-aapod tang sibilisasyon? Kan mas dakol na tawo an dai na kaya an saindang alak an saindang droga, an saindang sadiri.

Pero nasa kultura ta an maghanap ki tabang sa ibang paagi para buhian an sadiri.

An utak kan tawo garo sarong instrumento pan musika na gabos na posibilidad pwede. Bako ini sarong diretsong tanos an dalagan na kaipuhan ihipid ki mga nakalinyadang mga paagi. Dakulon na posibilidad an satong hutok na pwedeng maipahiling sa tabang kan mga paagi sa luwas kaini.

Kaito, nagbalo ako magsurat na nasa hararom na epekto kan dahon kan cannabis, na-overwhelm ako kan eksperiensiya kaya dai nabukod kan sakong pagsurat su mga nagkakarawat sa sakong hutok. Binalikan ko ito kan ubat na ako, an luwas sarong mosaic na an makakasabot sana iyo an hutok na nakasangat sa eksistensiyang hatod kan kaluyungan sa awot. Dai ko na inutro su pagsurat sa siring kaitong sitwasyon dawa inotro ko su pagsapar kan kabuyongan sa elementong ito.

Kun iisipon, an gabos na ini, alak, cannabis, guiafenesen, amphitamine, gabos man sana estado ki pagkabuyong. An problema su mga tawong dai kayang dumara kan saindang pagkabuyong. Legal an alak, dawa may minalupig, minagadan, minahabas, minagibong kabuahan sa irarom kan impluwensiya kan alkohol. Nata bawal an awot buda iba pa? Baga man kun magbawal dapat igwang kamugtakan. Bako base sa medium kundi sa naggagamit. Ibawal ta su nagkapirang tawo na dai kaya an saindang droga o alak. Ugaring sa hiling kan sosyudad mas tipid kun ibawal gabos, encloso.

Kun sibilisado kita gabos dai man kutang problema an gabos na pampabuyong. Kun kaya tang darahon an satong awot buda gapo. Pwede man kuta ini arog kan alak. Pero kadaklan sato tsokoleyt.

Kaya dapat sato turuan muna maging desente buda sibilisado bago kita mag-irinom buda magchuruchongki.

Magayon baga kuta mamatean an estado kan isip sa irarom kan LSD o heroin. An adiksiyon sana ugaring an problema. Dawa dai ako na-adik sa mga ini, sa hiling ko aram ko an rason kun nata igwang adiksiyon. Bako ini depenitibo pero igwang basehan sa nagkapira kong kamidbid kun nata sinda nagkaararog kaito.

Sa hiling ko an punto man sana kan gabos na pampabuyong kairiba na an droga, iyo an apisar sa bagong eksperiensiya, ay pagdulag. Sa mga tawong may muyang dulagan, napapa-asa sinda sa kabuyongan, droga man o alak, pero sa ibang dai man na rason, an gabos gari sana pagtana. Iyo, nakaka-adik an mga bagay arog kan sigarilyo buda alak, pero an mga nagtatao man kayang motibasyon sa mga ini, bako an mismong adiksiyon kundi kadaklan peer pressure o nganing makalaog sa sarong grupo o barkadahan. Apisar kaini kadaklan sa mga nagpuon mag-inom ki alak dai ngani lamang muya an namit kan likidong ini kundi ngani sana maka-jamming sa saindang mga pag-iriba ninda.

Sa droga garo siring man an nangyayari, bago an totoong adiksiyon. Bago an totoong adiksiyon, adiksiyon nguna sa pag-iribahan na an droga an nasa tahaw.

(Buda an adiksiyon baga sarong helang na bako man sana sa droga nakukua. Igwang adik sa mahamis, sa maaskad, sa pirak, sa porn, sa poder, na gabos man nakakaraot sa lawas, isip buda kalag.)

Magayon kuta kun gabos kita dai na kaipuhan na kaibahan, na sa sadiri ta perpekto na kita, ngani an mga bagay na ini, alak, MJ, tobats, gabos na sana rason para magkasararo, pero bako para magakudan.
Nugad nahihiling ko man an kamarayan kan sarong isip na nakakabiyahe sa artipisyal na paagi. Ibang eksperiyensiya. Garo tuyong pangaturugan o nasasabutan mo an pinakaharararom na mga sikreto kan mga musikang pigdadarangog mo. An matawan kang ibang klaseng pagmaan, pagdangog o pagmate.

Pero, iyo ngani an, bako para sa gabos. Para sana sa mga halangkaw na padi buda babaylan kan sarong tribo o para sana sa mga devas o demigods. Ta totoo an kabuyongan, kaito pang suanoy na panahon, kaso sa estado kan satuyang hutok sa ngonian, sa kahibabawan buda kahayakpitan, bako na gabos may tamang kapasidad para saparon an mga ugay na ini.

8/1/2010.Pawa, Tabaco City.

On Borlagdan's Poetry

A Rush of Metaphors, Tremor of Cadences, and Sad Subversions
By Tito Genova Valiente
titovaliente@yahoo.com

The first time I read the poems of Jesus Jaime Borlagdan, Jimple to those who know him, I felt immediately the seething movement of the words. There was a rush of metaphors in his works. I immediately liked the feeling that the rhythm caused in one’s reading for poetry, in my book, should always be read aloud. I was hearing the voice. It was a voice that happened to sound from afar and it was struggling to link up with a present that would not easily appear.

It was heartbreaking to feel the form. I felt the lines constricting. I saw the phrases dangling to tease, breaking the code of straight talk and inverting them to seduce the mind to think beyond the words. Somewhere, the poems were reverting back to direct sentences, weakening the art of poetry with its universe of ellipses and nuances, but then as suddenly as the words lightened up, the poems then dipped back into a silent retreat, into a cave, to lick its own wounds from the confrontation that it dared to initiate.

For this column, I decide to share parts of the longer paper I am writing about this poet.

In Karangahan, the poet begins with: Bulebard, ikang muymuyon na salog/ki gatas buda patenteng nakahungko,/ako ngonian kahurona. Borlagdan translates this into:Boulevard, you forlorn river/ of milk and downcast lights/ speak to me now. Savor the translation, for in Bikol that which is a dialog has become an entreaty.)

The poet is always talking to someone but in An istorya ninda, an osipon ta, he talks about a the fruits of some narrative: Ta sa dara nindang korona kita an hadi/ sa krus, kita su may nakatadok na espada./Naitaram na ninda an saindang istorya./Punan ta na man su satong osipon./This I translate as: For in the crown they bear we are the King/ on the cross, with the embedded sword./ Marvel at this construction, as the poet cuts at the word “hadi” and begins the next line with “krus” and the “espada.” Marvel, too, at how he looks at conversion and faith, a process that made us special but also wounded us with ourselves stuck with the sword.

Finally, the poet says those lines of the true believer: They have already spoken their story, now let us begin with our tale. The poet does not have a translation but will the istorya in this line be “history” and osipon be “myth.” Shall these last four lines in the first stanza be both a subversion of our faith embedded in a foreign culture or a celebration of what we are not, and what we have not become?
Puni na an paghidaw. Puni na an pagluwas/hali sa kwartong pano ki luha, puni na/an paghiling sa luwas kan bintana./Puni na an paghidaw para sa binayaan./Puni na an pagsulit sa daluging tinimakan./Puni na an paghidaw sa mga sinugbang utoban. Terrifying lines as the poet calls us to begin the remembering and also begin the moving out from the room full of tears. In the poet’s mind, the lacrimarum vale or valley of tears had become an intimate area for instigating his own release.

The rhythm is there as in a prayer. But it is no prayer. There is the repetition but it is not a plea. There is the self but it is one that has turned away from itself into something else. That self is one that shall face the recollection of the faith that has been burned.

And yet the poet, resolute when he wants to, loves to sing and hint of fear and anxiety. Even when he is merely observing children playing in the rains, he summons images of terrible beauty. The skies become diklom na pinandon na “may luho” (with hole). From this hole, comes the sarong pisi ki sildang/ tisuhon na buminulos. The poet stays with this metaphor with such intensity that the silken thread coming from the hole justifiably becomes luhang garo hipidon na busay/paluwas sa mata/kan dagom. Dark wit and a penchant for the horrifying are tandem graces in these lines.

This is the poet who can, without self-consciousness, tell us of the …haya/kan mga ayam na namimibi/nakakapabuskad ki barahibo/nakakaulakit ki lungsi. He whispers of “halas na rimuranon, malamti/sa hapiyap kan mga bituon.”
This is a startling universe, where dogs pray (and bay), and where fears bloom and paleness afflicts and infects, and serpents are caressed by the stars.

1 comments:

France Clavecillas January 20, 2011 11:20 AM: May pigsi-search ako, nasingkog man sana ako digdi sa blog mo,pero, dai ako nagbabasol na nagparalibut-libot digdi sa mga sinurat mong mga rawitdawit asin essay. Magayonon talagang pagbasahon an harararom na mga pag-atid-atid. Naghale ako sa blog mo na may nakuang babalonon na kagayonan sa padagos na paglakaw. Babalikan ko pa ining blog mong ini.

Padagos sa saimong pagsurat. Matibayon kang magsurat!