HARIBOL SURALISTA

HARIBOL SURALISTA
Pag-omawon an Kagurangnan, an pursang minabusol kan sakong pluma. Haribol.

TRANSCRIPT KAN SIKRETONG INTERBYU NI MS. PAM PAZ-SICAT BUDA SARONG ERMITANYO

_/\_ Haribol!


Lagatak kan puon kan recording.
Hukol. Paros. Ikik kan kun anong bayong. Saradiyot na kirikiti kan subo kan hukol.
Napapara an mga tanog pag minalaog an boses, minakusog giraray sa katoninungan buda sa pawang kan mga pasimbagan.

P:            Nakua ta ka man giraray.
                Haloy ta kang hinanap. Yaon ka man lang palan                    digdi.
                Nabasa ko na palan su hudyan mong libro.
                Mga pitong taon na nakaagi. Magayon. Siring kan                 dati.

E:            Maogma ako para saimo.

P:            Ta’no?

E:            May nagayunan ka.

P:            Ah. Thank you. Kumusta ka man palan digdi sa...                          ba’go mong environment?
                Conducive man? Nagsusurat ka pa man siguro? Nata                         palan...digdi?

E:            Wara. Muya ko sana sa harayo. Mawara. Ki diit na panahon.

P:            Kulang-kulang 15ng taon.
                Dakulon nang ibang ngaran nagbuburutwa.
                Pigsusundan an mga gira mo—siguro proud ka at least?
                Pero su iba pwedeng nalapwasan ka na—dai ka na ba-bother? Joke.
                Su iba pigkukumbinsi an sadiri nindang dai ka naging.
                Dai ko sinda mabasol.
                15ng taon. Tsk.

E:            Laen na man an sakuyang pigpapaogma.

P:            The depth. Wow. Magabat na deklarasyon. Ano man ngaya an pighugutan mo kan dramang an?

E:            Magayon digdi sa isla; nakakapahingalo ako digdi.

P:            Bako daw akionon ka pa para magpahingalo? Kun dai ako nasasala, mga kwarenta ka pa sana? Si               Tiyo X ngani ma-otsenta na yaon pa sa sirkulasyon. Pero, okay, sabot ko. Nakakasulo man     talaga an buhay sa sentro. Sa haloy mong pagpahingalo, o should I say, self-exile, nahingaluan ka na man garo?

E:            Iyo. Maray na ako.

P:            Wow, that’s good news—great news sa totoo! Magayunon man talaga digdi. Rejuvinating. Ako                ngani, baad humaloy pa akong mga pirang aldaw. Makapahiyahay lamang. Okay an saimo?

E:            Bukas man sa gabos an isla.

P:            Iyo. Magayon digdi, pero bako daw mas magayon kun makabalik ka sa dapat mong          padumanan.

E:            Sain ito?

P:            Ay wow, totoo an?

E:            Arin?

P:            An tattoo mo sa angog—an simbag mo!

E:            Na?

P:            Dai mo lamang talaga ako pighidaw?

E:            Makulog na Pam, an mata ko sa suriaw.

P:            Ay wow, tatao ka pa man palan mag-rhyme.
                Dai ka namumundo digdi though?
                An huba sanang nahiling ko digdi, niyog, gapo, baybay. Joke.

E:            May ogma digdi kun kaipuhan ko.

P:            Ay wow. Sagkod duman na sana? Arog na sana kaan? Makaulok ka. Kaito pigsuka-suka mo an    Bora na overrated na basud, mabagsak ka man palan lalay sa basud. Makaulok, makaulukon.

E:            Laen na man an sukulan ko ki kaogmahan.

P:            Ay wow. So, iyo na ini an kaogmahan saimo? Baybay, niyog buda tubig?

E:            Baybay na pag inilubong mo an saimong bitis garo matris kan inang kinaban. Mga puon ki niyog na an ragasnas kan pala’pa sarong makagirabong tataramon, na dulong makagirabo ta ini nugad       nasasabutan. Buda an dagat, an hukol na mismong pagtubod na nagkaigwang lawas. Iyan. Iyan     man sana.

P:            Wow. Ano ito, ba’gong tula?

E:            Tama na Pam, dai mo na man ako mapapahampang sa tinalikudan ko na.

P:            Aram mo kanugon ka. Talentado. May itsura. Pasikat na kuta. Dai lamang naglaog sa isip mo na baad pigsasayang mo sana an buhay mo digdi sa pagta’naw sa mga batiris buda hukol? Dai nag-      agi sa isip mo na baad mas maray kun iheras mo sa katawohan an saimong tibay?

E:            Dai man ninda ako kaipuhan; buda ika na mismo nagtaram dakol nang nakapano kan sakong       binayaan.

P:            Para sako dai pa ki nakatukal saimo; dai pa ki nakapano kan saimong binayaan.
                Ako, dai mo lamang ako tina’wan na balor? Inataman ta ka. Kinaag sa ibabaw kan gabos.
                Tanda mo, dai kang nahiling na bitis, gabos pandok na nakatangad saimo! Itutukal mo sana ako para digdi?

E:            Muya ko sana garong mamati kun igwa pa talagang totoo.

P:            Ay wow. Ako palan, bako? An pagkamuot ko saimo?

E:            Pam, isinumpa ko na su aldaw na ito.

P:            Wow. Dai ka lamang na utang na boot.

E:            Bayad ko na.

P:            Mabasol ka.

E:            Kakaherakan ko an sunod mong madadara.

P:            Huna mo kaya mo akong sayumahan?
                Mga diyos, Noy, pigpapagpagan ko sana kan bitis;
                mga hadi igibo ko sanang ti’makan;
                mga higante ipaduruko ko; mga imortal ipaharalo ko.
                Dai mo ako midbid!

E:            Midbid taka.
                Kua ko na an kawat mo.
                Ika an dagkang daing laog, an promisang pambua.           
                Magayunon na lawas, sa irarom kan pabrikadong laad. Luminos!
                An buhok mo itom na mga iragong gibo sa paros,
                an mata mo hudong na danaw sa tahaw kan de tingong li’tag,
                an saimong kalamias, gatas na hinadukan ki rimuranon na halas,
                an ngimot mo, nagsusulwak kan dugos na duminumig sa daghan kan mga langaw!

P:            An hudyan na tula ni X ba’go siya nalapa sa isla kan obskuridad.
                Ay wow, scoop ini.

Lagatak kan tapos kan recording.

Agosto 17, 2012. Karangahan

0 comments:

Ako Kalag Omay (2015)

Buhay-Gadan (2014)

Ha'dit sa byahe buda iba pang mga bagahe (2013)

Hamot kan Narumdom (2011)

Suralista: Mga Rawitdawit (2010)

Suralista: Mga Rawitdawit (2010)
Makukua sa: Gabos na Lucky Educ. outlets (Naga, Legazpi, Tabaco, Polangui, Sorsogon); Tabaco: Arden,Imprintados Advertising. Naga: Lucky Educational Supply. O kaya sa 0917 524 2309

Que Lugar Este kan Dayo sa Sadiring Banwa (2009)

Que Lugar Este kan Dayo sa Sadiring Banwa (2009)
"Maunod, magabat. Alagad makamuyahon ta magian basahon, ta makamuyahon saka labas an tanog. Makata, uragon." Gode B. Calleja. Abilable sa gabos na Lucky Educ. Supply Outlets; Kulturang Bikolnon. For inquiries:0917 524 2309

Maynila: Libro ng Pobya (1999)

Maynila: Libro ng Pobya (1999)
Makukua sa gabos na Lucky Educ Supply outlets buda sa Imprintados Ads sa Tabaco City. Para sa mga kahaputan mag-text sa 0917 524 2309

Karangahan Online

Karangahan Online
Karangahan: Pagranga sa Panurat Bikolnon. Kagibo: Jimple Borlagdan. Pinduton an ritrato para makaduman sa Karangahan

On Borlagdan's Poetry


A Rush of Metaphors, Tremor of Cadences, and Sad Subversions
By Tito Genova Valiente
titovaliente@yahoo.com

The first time I read the poems of Jesus Jaime Borlagdan, Jimple to those who know him, I felt immediately the seething movement of the words. There was a rush of metaphors in his works. I immediately liked the feeling that the rhythm caused in one’s reading for poetry, in my book, should always be read aloud. I was hearing the voice. It was a voice that happened to sound from afar and it was struggling to link up with a present that would not easily appear.

It was heartbreaking to feel the form. I felt the lines constricting. I saw the phrases dangling to tease, breaking the code of straight talk and inverting them to seduce the mind to think beyond the words. Somewhere, the poems were reverting back to direct sentences, weakening the art of poetry with its universe of ellipses and nuances, but then as suddenly as the words lightened up, the poems then dipped back into a silent retreat, into a cave, to lick its own wounds from the confrontation that it dared to initiate.

For this column, I decide to share parts of the longer paper I am writing about this poet.

In Karangahan, the poet begins with: Bulebard, ikang muymuyon na salog/ki gatas buda patenteng nakahungko,/ako ngonian kahurona. Borlagdan translates this into:Boulevard, you forlorn river/ of milk and downcast lights/ speak to me now. Savor the translation, for in Bikol that which is a dialog has become an entreaty.)

The poet is always talking to someone but in An istorya ninda, an osipon ta, he talks about a the fruits of some narrative: Ta sa dara nindang korona kita an hadi/ sa krus, kita su may nakatadok na espada./Naitaram na ninda an saindang istorya./Punan ta na man su satong osipon./This I translate as: For in the crown they bear we are the King/ on the cross, with the embedded sword./ Marvel at this construction, as the poet cuts at the word “hadi” and begins the next line with “krus” and the “espada.” Marvel, too, at how he looks at conversion and faith, a process that made us special but also wounded us with ourselves stuck with the sword.

Finally, the poet says those lines of the true believer: They have already spoken their story, now let us begin with our tale. The poet does not have a translation but will the istorya in this line be “history” and osipon be “myth.” Shall these last four lines in the first stanza be both a subversion of our faith embedded in a foreign culture or a celebration of what we are not, and what we have not become?
Puni na an paghidaw. Puni na an pagluwas/hali sa kwartong pano ki luha, puni na/an paghiling sa luwas kan bintana./Puni na an paghidaw para sa binayaan./Puni na an pagsulit sa daluging tinimakan./Puni na an paghidaw sa mga sinugbang utoban. Terrifying lines as the poet calls us to begin the remembering and also begin the moving out from the room full of tears. In the poet’s mind, the lacrimarum vale or valley of tears had become an intimate area for instigating his own release.

The rhythm is there as in a prayer. But it is no prayer. There is the repetition but it is not a plea. There is the self but it is one that has turned away from itself into something else. That self is one that shall face the recollection of the faith that has been burned.

And yet the poet, resolute when he wants to, loves to sing and hint of fear and anxiety. Even when he is merely observing children playing in the rains, he summons images of terrible beauty. The skies become diklom na pinandon na “may luho” (with hole). From this hole, comes the sarong pisi ki sildang/ tisuhon na buminulos. The poet stays with this metaphor with such intensity that the silken thread coming from the hole justifiably becomes luhang garo hipidon na busay/paluwas sa mata/kan dagom. Dark wit and a penchant for the horrifying are tandem graces in these lines.

This is the poet who can, without self-consciousness, tell us of the …haya/kan mga ayam na namimibi/nakakapabuskad ki barahibo/nakakaulakit ki lungsi. He whispers of “halas na rimuranon, malamti/sa hapiyap kan mga bituon.”
This is a startling universe, where dogs pray (and bay), and where fears bloom and paleness afflicts and infects, and serpents are caressed by the stars.