HARIBOL SURALISTA

HARIBOL SURALISTA
Pag-omawon an Kagurangnan, an pursang minabusol kan sakong pluma. Haribol.

Ziga Arcade

Enot na masasa'ngab mo su parong kan exhaust kan aircon o nagsasangaw na freon hali sa Cinema 1. Ini su entrada sa parte kan Ziga Avenue, nakahampang sa saodan kan Tabaco.


Malipot an laog kan building, dara garo kan salog na washout ki itom na batiris, igwang bronzeng letrang Z, para sa Ziga, kada pirang lakad. Sa tuo, an salming na gilid kan sarong botika, sa wala iyo an Onyx jewelry shop harani sa hagyanan pasakat sa kun anong hotel o mga opisina. Diretso sa enotan, makukua mo an takilya kan Cinema 1, an lanob pano ki mga movie stills kan ipapalabas na duwang pelikula. Ba'go ka makaabot sa takilya, may dalan patuo pasiring sa mga patahian ki bado buda kun ano pang mga tindahan ki dry goods. Igwa duman na kawatan ki mga slot machine kun sain pirmi man kami kan mga kaamigo ko. Parehong dalan minabuka sa sarong atrium o sarong lugar na bukas an atop. Digdi igwang sadit na puru-parke, sa tahaw yaon an mga plant boxes, kanayon naman tukawan, gibo man sa washout na itom na batiris, duman nagtuturukaw-tukaw an mga tawo, naghahalat sa puon kan palabas o sa katagbuan, o nagmamaan kan mga nag-aaragi. Kadaklan na yaon mga kaakian, sulot an nagbabalik sa uso na ambel na pantalon, buda bulldog na sapatos. An ambel kaito pigpapasadya sa Rudy's o kaya sa Appalooza. 


Sa paragilid kan sadit na parke an nagkapira pang mga establisimento. Enot sa wala an saro sa pinakaenot na computer shop sa Tabaco, pagsadiri ki sarong an apod mi Tiyo. Itom na man kaito an screen kan PC, pero dai pa naiimbento an Windows, anas pa dos command. Duman ka tiyo mi pigpapraktis su mga naukdan mi sa Summer Class mi sa Wordstar buda Lotus. Pero pinahiling samo ni Tiyo su mas maurag na mga programa arog kan Printmaster, Cobol, Turbo-something buda iba pa, pinahiling niya man kami ki porn na an pixel garo zinoom ki san ribong beses. Kataning na-Tiyo an rock n' roll-themed na patahian na Appalooza, sa display window ninda an mga usong pantalon kairiba kan mga poster kan mga rock na banda buda mga bungo-bungo na buckles buda ibang burloloy. Nag-iimat-imat an ilaw sa bintana kaya makamuyahon pagparahilingon. Gabos na yaon sa patahian, naka-chaleco sana, halaba an buhok buda gabos may tattoo, madiklumon sa laog kan patahian, makangalas kun pa'no sinda nagtatanid ki dagom duman. Digdi, makusugon pa lalo an parong kan nagsasangaw na freon, salak na sa parong kan sigarilyo buda an saro pang parong, masiram buda makapanliwoy. Parong ki tustadong pitsa buda waffles. Hali an parong na ini daing iba kundi sa  Waffler, kaunan harani na sa takilya kan Cinema 2. Digdi may pasilyo man ki mga movie stills kan palabas, pero mas hali'pot na an lakawon kumpara sa yaon sa enot. An luwas na kan pasilyo iyo su LCC.


Hudyan na nasulo an Ziga Arcade kan 1984 garo, dakol su gadan. Nagkapira kaito su magraduate na kuta, kadaklan mga hoben. Isi mo, dai pa kaito uso an TV, dulo na an dvd, kaya kun muya mong pirmi kang nasa uso, buda dai ka maapod na baduy, kaipuhan mong mahiling an pinakaba'gong palabas sa sinehan. An palabas kaito su Bituing Walang Ningning sa Cinema 1, sa Cinema 2, kun sain hali su kalayo, iyo su Ben Tambling. Mga udto nagpuon su sulo. Sabi daa pirot su nasa projector, sabi daa may sigarilyo. An aram ko yaon ako kaito duman, kairiba su sakong tiyaon. Mga singko anyos ako kaito. Kami su enot na nakababa sa Cinema 1, osiponkan tiyaon ko kan salbado na kami, may naghinghing daa saiya, baad anghel o su sikyu. Ubo-ubo ako kan tiyaon ko, kaya nahihiling ko sa likod mi su ruso kan tawo parani na samo, su iba nagkakahurulog na sa hagyanan, su iba tuyong naglukso. Napapangiturugan ko pa man an eksenang ito nugad. Ito su enot kong pakahampang sa kagadanan: mga lawas na garo itom na puon ki kahoy, mga tuog na gamot an mga buhok, pigsasalya sa sarong dump truck. 


Pakatapos kan sulo, nag-operate pa man su sinehan buda su mga nagkapirang mga istablisimento duman. Kairiba na ngani su computeran ni Tiyo buda su slot machines na dinugi mi ni Giovhanni Buen, mga amay na taon kan '90s. Pero mamamalisyahan na duminiit su parokyano kan mga sinehan, ta may multo daa sa mga sinehan. Saka, paglaog kan 1990s naglaog na su Ezteves kaito sa Tabaco, an enot na cable TV. Pakatapos kaito, naaraman kona sana na sarado na su bilog na building buda pinatrabahuhan na kan LCC.


Ngonian annex na sana kan LCC su dating Ziga Arcade. Nugad pagnaglalaog ako duman, pigbabalo kong isipon su daan na ritrato kan lugar na ito. Natatantiya ko na yaon digdi su lumang takilya, ngonian displayhan na ki mga plato buda pigura; ini su dating hagyanan pasakat sa sinehan na ngonian iyo na garo an Activity Center buda Worlds of Fun; yaon digdi garo su mga plant boxes kun sain urumol-umol su mga solterong nagpapadarakulaan kan mga gayad kan saindang ambel; baad sa parte man na ini su computeran ni Tiyo; duman sa gilid yaon kaito su mga pula buda puting kahoy na lamesa kan Waffler. Dawa su parong kan nagsasangaw na freon hali sa pulpak na sinehan, pano ki hinang buda lutab buda mani, nagsasalak sa parong kan piglulutong pitsa buda waffles, pigbabalo kong rumdumon, arog kan dati, minarani man tulos, garo magarong ataman, pero mantang naghahaloy, garo mas nagdadali an paghali kaini.

0 comments:

Ako Kalag Omay (2015)

Buhay-Gadan (2014)

Ha'dit sa byahe buda iba pang mga bagahe (2013)

Hamot kan Narumdom (2011)

Suralista: Mga Rawitdawit (2010)

Suralista: Mga Rawitdawit (2010)
Makukua sa: Gabos na Lucky Educ. outlets (Naga, Legazpi, Tabaco, Polangui, Sorsogon); Tabaco: Arden,Imprintados Advertising. Naga: Lucky Educational Supply. O kaya sa 0917 524 2309

Que Lugar Este kan Dayo sa Sadiring Banwa (2009)

Que Lugar Este kan Dayo sa Sadiring Banwa (2009)
"Maunod, magabat. Alagad makamuyahon ta magian basahon, ta makamuyahon saka labas an tanog. Makata, uragon." Gode B. Calleja. Abilable sa gabos na Lucky Educ. Supply Outlets; Kulturang Bikolnon. For inquiries:0917 524 2309

Maynila: Libro ng Pobya (1999)

Maynila: Libro ng Pobya (1999)
Makukua sa gabos na Lucky Educ Supply outlets buda sa Imprintados Ads sa Tabaco City. Para sa mga kahaputan mag-text sa 0917 524 2309

Karangahan Online

Karangahan Online
Karangahan: Pagranga sa Panurat Bikolnon. Kagibo: Jimple Borlagdan. Pinduton an ritrato para makaduman sa Karangahan

On Borlagdan's Poetry


A Rush of Metaphors, Tremor of Cadences, and Sad Subversions
By Tito Genova Valiente
titovaliente@yahoo.com

The first time I read the poems of Jesus Jaime Borlagdan, Jimple to those who know him, I felt immediately the seething movement of the words. There was a rush of metaphors in his works. I immediately liked the feeling that the rhythm caused in one’s reading for poetry, in my book, should always be read aloud. I was hearing the voice. It was a voice that happened to sound from afar and it was struggling to link up with a present that would not easily appear.

It was heartbreaking to feel the form. I felt the lines constricting. I saw the phrases dangling to tease, breaking the code of straight talk and inverting them to seduce the mind to think beyond the words. Somewhere, the poems were reverting back to direct sentences, weakening the art of poetry with its universe of ellipses and nuances, but then as suddenly as the words lightened up, the poems then dipped back into a silent retreat, into a cave, to lick its own wounds from the confrontation that it dared to initiate.

For this column, I decide to share parts of the longer paper I am writing about this poet.

In Karangahan, the poet begins with: Bulebard, ikang muymuyon na salog/ki gatas buda patenteng nakahungko,/ako ngonian kahurona. Borlagdan translates this into:Boulevard, you forlorn river/ of milk and downcast lights/ speak to me now. Savor the translation, for in Bikol that which is a dialog has become an entreaty.)

The poet is always talking to someone but in An istorya ninda, an osipon ta, he talks about a the fruits of some narrative: Ta sa dara nindang korona kita an hadi/ sa krus, kita su may nakatadok na espada./Naitaram na ninda an saindang istorya./Punan ta na man su satong osipon./This I translate as: For in the crown they bear we are the King/ on the cross, with the embedded sword./ Marvel at this construction, as the poet cuts at the word “hadi” and begins the next line with “krus” and the “espada.” Marvel, too, at how he looks at conversion and faith, a process that made us special but also wounded us with ourselves stuck with the sword.

Finally, the poet says those lines of the true believer: They have already spoken their story, now let us begin with our tale. The poet does not have a translation but will the istorya in this line be “history” and osipon be “myth.” Shall these last four lines in the first stanza be both a subversion of our faith embedded in a foreign culture or a celebration of what we are not, and what we have not become?
Puni na an paghidaw. Puni na an pagluwas/hali sa kwartong pano ki luha, puni na/an paghiling sa luwas kan bintana./Puni na an paghidaw para sa binayaan./Puni na an pagsulit sa daluging tinimakan./Puni na an paghidaw sa mga sinugbang utoban. Terrifying lines as the poet calls us to begin the remembering and also begin the moving out from the room full of tears. In the poet’s mind, the lacrimarum vale or valley of tears had become an intimate area for instigating his own release.

The rhythm is there as in a prayer. But it is no prayer. There is the repetition but it is not a plea. There is the self but it is one that has turned away from itself into something else. That self is one that shall face the recollection of the faith that has been burned.

And yet the poet, resolute when he wants to, loves to sing and hint of fear and anxiety. Even when he is merely observing children playing in the rains, he summons images of terrible beauty. The skies become diklom na pinandon na “may luho” (with hole). From this hole, comes the sarong pisi ki sildang/ tisuhon na buminulos. The poet stays with this metaphor with such intensity that the silken thread coming from the hole justifiably becomes luhang garo hipidon na busay/paluwas sa mata/kan dagom. Dark wit and a penchant for the horrifying are tandem graces in these lines.

This is the poet who can, without self-consciousness, tell us of the …haya/kan mga ayam na namimibi/nakakapabuskad ki barahibo/nakakaulakit ki lungsi. He whispers of “halas na rimuranon, malamti/sa hapiyap kan mga bituon.”
This is a startling universe, where dogs pray (and bay), and where fears bloom and paleness afflicts and infects, and serpents are caressed by the stars.