Hinanyog

Nagtataram an TV, an kaipuhan mo huni. Nagtataram an sine, an kaogmahan mo huni. Su magurang nagsasabi, an kamugtakan mo huni. Su amo, su relo, su katrabaho, gabos may mensahe, an dapat gibuhon, huni; an puturo mo yaon digdi, huni, huni. May opinyon an radyo, an politiko, an para-shabu, dawa an mapa'rat na kudal sa kanto, nakasurat sa udo, may pasabong saimo, huni, huni, ini, digdi! Sagkod sa madiklom na kwarto, an kataning, sa paultanan kan hangos buda sigarilyo, may suhestiyon unong sa buhay mo.

Magdangog ka sana daa. Magdangog ka ngani daa. Asi, pasublia ngani daa an saimong talinga. Hinanyog, hurop-hurop, rirop sa laog kan tanog. Igwang laog? An lu'yong na an pandok nakalubog sa sadiring suka, minabungkaras hali sa pagkaturog, makataram sana ki: Nono, asi magdangog ka sako!

Gabos nagtataram. Gabos muya magtaram. Gabos padayaw na sinda igwang aram. Sabi nisay, sabi baga, sabi daa, sabi ninda. An talapang sa uma tina'kab kan sawa mala sa ngaspak na dai mapugulan magbuka. Pati su namok na napulot sa daing hungok na ngimot, nakaubay sa disgrasya.

Nugad an hapot: nata sa kadakulan kan dinangog, nadangog, pigdadangog, wara man giraray ki laog?

An ibang may tali, minahali sa harong, klasrum, linya, payroll, pederasyon, asosasyon, organisasyon, partido, grupo. Minarayo sa ribok, buda minarani sa katoninungan kun hain an kaogmahan na madangog an pigtataram kan boses sa daghan.

11/9/12. Pawa.

PAMIBI

Igisi kan tigre an liog kan usa.
Ikinit kan lawa an layog-layog sa lapat.
Ikayas kan rignos an ulod sa guma.
Sa halunan kan sawa, bilog pa an kino.
Dawa an burak na pitsel minakipot na li'tag
sa insektong nalumay sa hamot kan digta.

Sa kadlagan, an solamenteng basol
iyo su magatol.
An dugo sa daga wara ki may sala.
Pigbabasog sana kan kadlagan
an saiyang sadiri sa pagbahog
kan saiyang sadiri.

Nakapuntok na man an puro kan tarom
sa malaman na tulak kan upon.
Ugaring, garo kasa'lan 
na buhian an garod
na dai lamang nagpaaram
sa boses sa saiyang daghan.

11/8/12. Karangahan.

Pursa

Pirmi an

iuran, ipugol

itagal, itios

an tulos

pagbulos,

pagpusngak

pagpadayaw

ki pursa.

Reserbado

an enerhiya

sa inertia

kan pasensiya

padiklom ki padiklom

an pagtipon

palumlom ki palumlom

an paghalat

para sa marhay na panahon

na mahinog man

sa daghan

an pinursang

paglaom

buda lumuwas sa sirungan

ikang nangangandam.

11/1/12. Pawa. 

Pagta'naw

Naghihiro an dampog.

Pwede mo hilingon bilang mga molekyuls kan ere buda tu’nog na nagsusulog sa paros o pwede man hapros kan kamot kan Diyos. Arin an tama? Kun pareho, arin an mas tama? Arin an totoo?

Marason an sayantipiko: piggagamit mi sana an samuyang payo.

An aki man na daing muwang mataram: nagtutubod sana ako.

Dai ta mabasol an adal sa saiyang tali; dai man pwedeng basulon na kalag an sarong aki.

Sisay baya an orog na nakakaaram na mataram na huni an tama, iyan an sala?

Gabos man kita sa salming kan bintana nakata’naw sa misteryo sa kaitaasan, mantang an satong bitis nakatanom sa daga.

10-25-12. Ekadasi. Karangahan.

Kumiling ka

Kumiling ka sa saimong piglalakawan:

pawara an dalan.

Pero huni ka naghihingowa

ki iwawalat sa saimong likudan.

Masusog an gira

kan baklay mo sa daga,

matuom an saimong ngaran

nindang yaon sa saimong lubutan.

Pero, asi humiling ka

ta an dalan napapara.

Nagwawalat ka ki gira

sa dagang pawara.

10-29-12. Pawa.

Dai mo nahihiling

Dai mo nahihiling? An Kagurangnan

an gamot; an kagabsan an supang.

Dai mo hiling, na dawa dai hiling

an gamot, an supang katotoohan

na yaon an gamot? Wara an gamot

sa supang, pero may supang

mala may gamot. Dai mo paghanapon

sa hiling, an dai kayang hilingon,

kundi hanapon sa pagtubod sa pagkaisi.

Kaherakan ikang dai tatao maghiling,

daing totoong paghiling, ta an mata

mong daga, daga sana an kayang mahiling.

Ikang ngani makasabot kaipuhan pang igabot

ki supang, ngani sana mapatubod

na sa lipod kan daga, an kayaonan kan gamot.

10-28-12. Pawa.

FRANK SINATRA HALI SA KWARTO NI LOLA

 Garo na banggi an aga. Minapuon pa sana, huna mo an aldaw, an mga aro-aro, an gabos, tapos na,  buda dai nang ibang padumanan kundi an butaka sa may balkon, tasa ki tsaa, buda an pirak na mga bituon, pahimon-himon sa madiklom na mga puon. Orkestrang mati’nison, boses na mahamison bitis ko muya nang papagtupungon. Ay, tugtog na luma, bitis ko pipagyungka, pig-iilas kan baklay sa dalan na maluway, dinugi nang tinampo sa paghatod kan mga nagkapira na man na maburakon na karo.

10-26-12. Karangahan.

Mga Kwarto

Kwarto uno: Jose buda Marie.

Kwarto dos: Josie buda Mario.

Kwarto Tres: Josefa buda Romeo.

Nagyuruyurugyog ki katre.

Munan.

Kwarto Uno: Mario buda Marie.

Kwarto Dos: Josefa buda Jose.

Kwarto Tres: Romeo buda Josie.

Nagkurukarandado, nagyarabelyabe.

Sagkod.

Kwarto Uno: Romeo, Marie, Josefa.

Kwarto Dos: Mario, Jose, Josie.

Kwarto Tres: Bakante.

Nagtaranid-tanid sa banggi.

Tinapusan.

Kwarto Uno, Kwarto Dos: Bakante.

Kwarto Tres: Gabos.

Gabos nindang kwarto binalo,

tinanid gabos na luho.

An mga kwarto sigeng palaog,

an minaluwas, an laog

anas hewas.

10-24-12

Pawa.

An Kamunduan kan Pagpaogma kan Sadiri sa Tahaw kan Udto

An kamot na daing gibo
Isubli kan diyablo.
Ano ngani sabi ni Kagurangnan?
Libog man sana, Arjuna,
Itong minabusol sa sarong tawo
Na gumibo ki mga bagay
dawa habo niya--garo pinuwersa.
Sabi kan lanob:
Kun ano ngonian iyan na kapot mo,
Iyo na an magigi mong puturo.
Magayunon an aldaw,
Tuninong an udto.
Napipiga an kamugtakan mo
Sa bulusan kan banyo.

10-4-2012. Karangahan

Dominga Dakulon Na Muya

Dominga dakulon na muya

dai makua kun pa’no maogma.

Muya magpinta kan wara pa su brutsa,

kan yaon na muya naman maggitara.

Huni na su gitara, sayaw naman an muya,

kan nasa itaas na, libong gabos, ta tuminindog na garo istatwa.

Muya magsurat, muya sumakat sa bulod

muya magtana ki awot, umataman ki ulod.

Dawa ano gibuhon, dawa ano ma’woton,

pirmi maulamon an muya abuton.

Dominga dakulon an muya

dai makua kun pa’no maogma.

10-16-12. Karangahan

Sa Dati Mong Kwarto

Su dati mong kwarto, TV room na palan. Su dai nakaaram kun ano ini dati, dai maaaraman kun ano ini dati. Su liya-liya mo, nagblend in na sa ba’gong sopa, burakan, terno sa kurtina. Dai na lamang ki nawalat na wara sa lugar. Harain an mga kulor na ini kaitong yaon ka digdi? Hain ining sildang? Kan bisita mo an oras, warang muyang umintra sa hururon na kumposo ki sarong halawigon na hangos. Piniga ka kan paghalat, sagkod sa puro kan paros. An pagwaltak kan kurtina.

Ugaring, haloy na bagang uya sa mata mo an diklom. Ba’go pa an katarata. Gabos man garong matang nagmaan sa kina’ban, garo iyo na an padumanan. Ugaring, sisay man ako buda an sakong mga ispekulasyon? Ano man an aram ko sa diklom, akong daing daghan? Pigduduno an dalan kan siertong ngapit? Ngapit, ngapit. Arog sana talaga kaini garo an sulog na nagbubusol sa lambang yaon na pumasiring sa dai. Sarong pangaturugan na nagkakaskas pag harani na an pagmuklat. Yaon ka pa sana digdi; ngonian wara ka na. Ngapit—ngapit—dawa akong nakakalapag pa an kada lakad sa danay na andar kan ngonian na ti’makan, matunong man, ngapit, sagkod, maabtan kan paabot, buda maging nakaagi.

10-16-12. Karangahan. Kay Lola Coring.

Sa Ibang Kina'ban

Sa ibang kinaban

An bangging ining

Nakakulkol ka sako

Buda nakakugos ako

Sa saimong iksan.

Tapos na an mga gibuhon,

Pig-uunog na sana su sinapna

Sa sadit na kalan.

An ribok kan mga aki

Sa sirong minasalak

Sa huni kan duli-duli

Sa paglakop kan banggi.

Sa lanob na sawali, kalendaryo garo

O ipininta, sarong ritrato ki tawo

Nakasi’rip satuya hali sa bintanang salming

Sa bilding na dakulon na bintana,

Sa syudad na dakulon na bilding,

Sa kinaban na dakulon na syudad,

Sa kahewasan na dakulon na kina’ban.

2012. Karangahan. Kay Caren.

Hilinga

An mga dahon--palan--nagtatabyon.
Sisay maka-isip kan pangangaipo?
Sisay makarumdom na iuro-otro?
Manlaen-laen na kusog, duon
kan tuklang, hiro na may marambong
na pigtataram.
Nugad pigsurusampilong kan dai,
nugad garo sana aki na pigtatapi-tapi.
Sisay naggakod ki rason?
Kisay naaampos an kurdon kan mala?
An mga dahon na ini, minsan buhay na
sa saindang berdeng dugo, minahiro
na minahiro na garo nanunungosungo.
Ay, ako pigsermonan, pigdidildilan
an sakong kamaangan.
“Ako minasayaw, ta igwang Kagsugo.”

Setyembre 29, 2012. Karangahan.

DUWANG AYAM

Igwang duwang ayam sa harong
Mabalukag su saro, su saro gisgison.
Su mabarbon, Benjie an ngaran,
Su saro an apod sana ayam.
Su saro kaya binayadan,
su saro napurot sa dalan.
Dawa sain minalukob su saro,
Su saro nakagakod sa may pinto.
Biyo piglulutuan su saro,
Su saro kun ano sana an yaon sa sagmawan.
Pag nagbatok su saro, pig-uubo, pig-aagoy-agoy
Su saro pag nagbatok, ihayo, isikadan.
Sa ngonian aram ta na man garo kun sain paduman--
su saro paladan, su saro naurihan.
Pag banggi ugaring mantang su saro
katubay kan mga tawo, kontentado sa pagkaataman
Su saro sa diklom naglalaom mabuhian.

Setyembre 16, 2012. Pawa.

Tugang kan daga

Minagayon mala sa patos

An laog na haloy nang mapa'nos

An lawas na burak kun apudon sa ngana

Kun bumuskad huna dai na maluyos.

An lansi kan unit dai matataros

Kun an tali nalumay sa tahob kan hamot

An pusong nabubuyo, nakakagibong pasahot,

Nakakatuga ki pagkamuot dawa dai sa buot.

Sagmaw na sinapna sa kalderong bulawan

Minasiram baga basta su kaldero an mamaanan

An masiram sa mata, saimong kalag, mapait na basura

Ta an lawas mong pinadaba tugang kan daga

buda kan gabos na nalalapa.

Setyembre 14, 2012. Karangahan-Pawa.

AWOT

Namumururak na kuta ugaring awot

kaya ko sinda ginarabot.

Kisay sabi? Sabi baga ninda.

Sindang nakakasabot kan mga hamot.

Madabaon na kuta ugaring

bako hali sa sakong kamot

kaya harayo an buot.

Kaipuhan kong tukalan

kan su ako nanggad nag-ataman.

Sa tambak kan mga gadan

layaw-layaw ining kalibangbang

pigsasaro-saro an mga supang

garo may pigmimidbid, may pigpapandukan,

may pigpipinsar pang buhay

baad naghihinghing o nagdadangog ki agrangay

huna mo may pigsasalbar na kamugtakan,

na dai ko nahiling, na ngonian sako pipamaanan,

bago maalang, buda bumalyo ki ibang laogan.

Setyembre 12, 2012. Karangahan.

CAITANYA

Kay Gurudev

An matanaan an sako sanang muya

Dawa diit sa minasu’pay Mong ogma

Pag sa may salog nagsasarabsab an mga baka.

Nagtuturon-turon na garo aki,

Pag may danaw o bubon

Napapahibi, napapataram na daing kahuron: Syama-kunda!

Binayaan Ka kan Saimong padaba

Pakatapos niyang makua

Pagkamuot Mong buhay, pasupangon sa dagka.

Sa kadlagan na Saindong hinigdaan

Warang nawalat Saimo kundi lata' kan la’yab

An giromdom na an hatod hamis buda luya.

Sri Krishna Caitanya Radha-Krishna nahe anya,

Arog Saimo, patanaa man daw ako

Kun pa’no mamuot Saiya.

Su warang hugpaan pero minaturon

Su warang kinaagahan pero minabangon

Warang buhay apisar kan pangangaipong magbantay

Sa kada laogan, kada dalan, kada alpog na nakukugay

Kada maawot, natad, na pwedeng agihan na palikap

Kada piyong, hangos buda pulso

Pigsasapar sa tampi kan mag-abuton

An pagkamuot na dai naaatas

Lugod nagrarambong, dulo na nagraraom

An lugad na sa pagdagos kan oras dulong natatastas

Lugod nagduduso, dulo na nagrarara

Sa pagkasuhay buda paglaom

Na sa daghan, an mapait na itinanom

Mabunga ki mahamison.

Agosto 27, 2012. Karangahan.

TRANSCRIPT KAN SIKRETONG INTERBYU NI MS. PAM PAZ-SICAT BUDA SARONG ERMITANYO

_/\_ Haribol!

Lagatak kan puon kan recording.

Hukol. Paros. Ikik kan kun anong bayong. Saradiyot na kirikiti kan subo kan hukol.

Napapara an mga tanog pag minalaog an boses, minakusog giraray sa katoninungan buda sa pawang kan mga pasimbagan.

P:            Nakua ta ka man giraray.

                Haloy ta kang hinanap. Yaon ka man lang palan                    digdi.

                Nabasa ko na palan su hudyan mong libro.

                Mga pitong taon na nakaagi. Magayon. Siring kan                 dati.

E:            Maogma ako para saimo.

P:            Ta’no?

E:            May nagayunan ka.

P:            Ah. Thank you. Kumusta ka man palan digdi sa...                          ba’go mong environment?

                Conducive man? Nagsusurat ka pa man siguro? Nata                         palan...digdi?

E:            Wara. Muya ko sana sa harayo. Mawara. Ki diit na panahon.

P:            Kulang-kulang 15ng taon.

                Dakulon nang ibang ngaran nagbuburutwa.

                Pigsusundan an mga gira mo—siguro proud ka at least?

                Pero su iba pwedeng nalapwasan ka na—dai ka na ba-bother? Joke.

                Su iba pigkukumbinsi an sadiri nindang dai ka naging.

                Dai ko sinda mabasol.

                15ng taon. Tsk.

E:            Laen na man an sakuyang pigpapaogma.

P:            The depth. Wow. Magabat na deklarasyon. Ano man ngaya an pighugutan mo kan dramang an?

E:            Magayon digdi sa isla; nakakapahingalo ako digdi.

P:            Bako daw akionon ka pa para magpahingalo? Kun dai ako nasasala, mga kwarenta ka pa sana? Si               Tiyo X ngani ma-otsenta na yaon pa sa sirkulasyon. Pero, okay, sabot ko. Nakakasulo man     talaga an buhay sa sentro. Sa haloy mong pagpahingalo, o should I say, self-exile, nahingaluan ka na man garo?

E:            Iyo. Maray na ako.

P:            Wow, that’s good news—great news sa totoo! Magayunon man talaga digdi. Rejuvinating. Ako                ngani, baad humaloy pa akong mga pirang aldaw. Makapahiyahay lamang. Okay an saimo?

E:            Bukas man sa gabos an isla.

P:            Iyo. Magayon digdi, pero bako daw mas magayon kun makabalik ka sa dapat mong          padumanan.

E:            Sain ito?

P:            Ay wow, totoo an?

E:            Arin?

P:            An tattoo mo sa angog—an simbag mo!

E:            Na?

P:            Dai mo lamang talaga ako pighidaw?

E:            Makulog na Pam, an mata ko sa suriaw.

P:            Ay wow, tatao ka pa man palan mag-rhyme.

                Dai ka namumundo digdi though?

                An huba sanang nahiling ko digdi, niyog, gapo, baybay. Joke.

E:            May ogma digdi kun kaipuhan ko.

P:            Ay wow. Sagkod duman na sana? Arog na sana kaan? Makaulok ka. Kaito pigsuka-suka mo an    Bora na overrated na basud, mabagsak ka man palan lalay sa basud. Makaulok, makaulukon.

E:            Laen na man an sukulan ko ki kaogmahan.

P:            Ay wow. So, iyo na ini an kaogmahan saimo? Baybay, niyog buda tubig?

E:            Baybay na pag inilubong mo an saimong bitis garo matris kan inang kinaban. Mga puon ki niyog na an ragasnas kan pala’pa sarong makagirabong tataramon, na dulong makagirabo ta ini nugad       nasasabutan. Buda an dagat, an hukol na mismong pagtubod na nagkaigwang lawas. Iyan. Iyan     man sana.

P:            Wow. Ano ito, ba’gong tula?

E:            Tama na Pam, dai mo na man ako mapapahampang sa tinalikudan ko na.

P:            Aram mo kanugon ka. Talentado. May itsura. Pasikat na kuta. Dai lamang naglaog sa isip mo na baad pigsasayang mo sana an buhay mo digdi sa pagta’naw sa mga batiris buda hukol? Dai nag-      agi sa isip mo na baad mas maray kun iheras mo sa katawohan an saimong tibay?

E:            Dai man ninda ako kaipuhan; buda ika na mismo nagtaram dakol nang nakapano kan sakong       binayaan.

P:            Para sako dai pa ki nakatukal saimo; dai pa ki nakapano kan saimong binayaan.

                Ako, dai mo lamang ako tina’wan na balor? Inataman ta ka. Kinaag sa ibabaw kan gabos.

                Tanda mo, dai kang nahiling na bitis, gabos pandok na nakatangad saimo! Itutukal mo sana ako para digdi?

E:            Muya ko sana garong mamati kun igwa pa talagang totoo.

P:            Ay wow. Ako palan, bako? An pagkamuot ko saimo?

E:            Pam, isinumpa ko na su aldaw na ito.

P:            Wow. Dai ka lamang na utang na boot.

E:            Bayad ko na.

P:            Mabasol ka.

E:            Kakaherakan ko an sunod mong madadara.

P:            Huna mo kaya mo akong sayumahan?

                Mga diyos, Noy, pigpapagpagan ko sana kan bitis;

                mga hadi igibo ko sanang ti’makan;

                mga higante ipaduruko ko; mga imortal ipaharalo ko.

                Dai mo ako midbid!

E:            Midbid taka.

                Kua ko na an kawat mo.

                Ika an dagkang daing laog, an promisang pambua.           

                Magayunon na lawas, sa irarom kan pabrikadong laad. Luminos!

                An buhok mo itom na mga iragong gibo sa paros,

                an mata mo hudong na danaw sa tahaw kan de tingong li’tag,

                an saimong kalamias, gatas na hinadukan ki rimuranon na halas,

                an ngimot mo, nagsusulwak kan dugos na duminumig sa daghan kan mga langaw!

P:            An hudyan na tula ni X ba’go siya nalapa sa isla kan obskuridad.

                Ay wow, scoop ini.

Lagatak kan tapos kan recording.

Agosto 17, 2012. Karangahan

AKI KO

Pig-iisip mo

na kuta dai ka na

sana iminundag.

Dai ta ka mababasol.

Sa kina’ban na ini dakol

na balang pamakdol

may para bansag

may para kua ki balon

may para tuklang sa urumbasan

dawa an tililing

kan bagting nagtataram:

“Tama na an karawatan!”

Ugaring, baba, bako pa ngani iyan

an kabilugan kan bilog na kinaban

sa totoo igwa pa ki mas tunay

na kaipuhan kang ipagagrangay.

Ngapit bae sana, ta sasaparon mo an katotoohan

na gabos na iminundag magkakahelang,

na gabos na iminundag magurang,

na gabos na iminundag magagadan.

Aki kong sadit, tama an saimong ha’dit

matali an saimong agrangay,

ta an gabos na nagadan imumundag giraray.

Agosto 8, 2012. Pawa.

Pag-uli

_/\_

Kadaklan sato, mauli man sa hapon na arog kaini.

Pigmamaanan ko an buta kong lolahon mantang nahihiling niya sa pa’san na diklom an napara niya nang buhay. Nagbabalik sa pausus niya nang katanosan an riraw na mga aldaw kan matarom pa an saiyang giromdom. Garo su nagkagan na digta sa lukas kan kutsilyo nagdumig gilayon ki mga ha’dit, lugo-lugo buda agrangay. Sukat kaini bigla na sana siyang may ikawkaw sa paros na baso o payo ki makuapo, bigla na sana siyang minabungkaras na garo may nalingawan sa saod, minagasod ki ngaran buhay man o gadan. Aw ta garo baga nambabalos siya, ta kami na baga lugod na nasa luwas kan pighuhuna niya nang kinaban an garo na mga buta, ta dai mi mahiling an ayam na pighahayo niya, dai mi aram kun sain hanapon an aking mahuhulog. Dawa nakakabalik pa man an saiyang pagsabot sa ngonian, kun hain siya buda kami, aram kong dai mahaloy dagos na siyang mahali, mauli kun sain siya hali.

Baad ini na sana an hamis na makukua sa ritratong ini. Sa haloy na panahon na ginumos an pandok niya sa pagtios kan kulog, nakauli sa ngimot niya an sarong ulok. Dawa ngani kun hilingon garo ini sarong nagdudugong kalot na garo daing huhugpaan, garo  aram ko kun ano an nagkalot kaini. Duman igwa na gilayon siyang ngipon, buda yaon siya sa tahaw kan saiyang kusina. Sibot an mga hiro pero may ayam sa irarom kan lamisa. Naghahagong an amak sa dapog, okupado pa pati su kusinilya. Nag-uuran sa luwas, arog ngonian, buda su mga makuapo niya, winalat saiya kan mga naghihiringowa kaining magurang, pirang otro niya nang pigpapasirong ta marot maghirilang.

kay Soccoro Boton-Uy

Hulyo 29, 2012

Chewing Gum o an Primer sa Pagsapa

Mag-chewing gum ka ngona. May muya akong   
     paghuhurunan ta.

Ano ito?

Kaya mo talaga akong mapaogma?

Nata magdai?
Ika maogma ka?

Anong koneksiyon?

Maogma ka kun siring  ta kaya mo akong paogmahon?
Maogmahon ako.

Totoo?

Ata iyo.

Nata kaipuhan mo pa magdigdi burubanggi?

Syempre, muya taka mahiling. Makahuron. Makairibanan.

Kun dai mo ako mahiling, makahuron, makairibanan, ano 

     man saimo?

Syempre mamumun...
...do ka? Sapaa sana.

Iyo. Bakong dapat maging maogma ka pa ngani?

Nata?

Ta namumundo ako pagdai taka nahihiling. Garo ako 

     magadan.

Nata ako maoogma na garo ka magadan?

Aw ano naman ini, dai mo nasasabutan na importante ka 

     sako?

Pa’no ako naging importante?

Napapaogma mo ako, ano pa man.

Ogma ka talaga?

Iyo.

Na arog sana kita kaining duwa? Nakatukaw digdi?

Iyo.

Dawa arog sana kita kaini, sagkod pa man?

Aw bako man.

Iyo bako man. Bako ka man maogma. Pigtataram mo sana. 

     Kaipuhan mong itaram.

Sain ini paduman?

Pag naubos na an chewing gum.  Sapaa sana.

Para sain an mga hapot na ini?

Wara. Wara na man kaya kitang mapaghurunan. Aram ko na 

     an gabos mong paborito, an ngaran kan gabos mong  

     naging ataman, gf, an  muya mo sa buhay...Sapa sana.

Yaon saimo an kaogmahan ko.

Hain?

Sa gayon mo. Sa tali mo. Sa ugali mo.

Pag nawara na? Pa’no na?

An gayon iyo. An tali buda ugali garo dai man.

An tali buda ugali garo idinugang mo na man sana. Su gayon 

     man sana gayod an muya mo.

O kun totoo, niya ano man?

Dai taka man mapapaogma.

Napapaogma mo na ngani.

Ta dai mo pa nakukua.

Dawa nakua na kukuahon pa.

Inda ka. An piggigibo ta digdi gabos man sana pag-ipos. Saro 

     man sana an muya mo sako.

Arin?

Iyo na ito.

Grabe ka man.

Pranka sana ako.

Ano man huna mo sako?

Lawas na naghahanap ki lawas.

Iyan an hiling mo sako?

Iyan an ipinahiling kan simbag mo sako.

Muya taka. Padaba taka.

Sisay na ako?

Ika. Nata igwa pang iba?

Ako na magayon, matali, mabuot, o ako na nagtataram saimo 

     na dai mo ako mapapaogma? May hamis pa an pigsasapa 

     mo? Sapa-sapaa na.

Sisay man ito?

Su dai mo nahihiling ta habo mong hilingon. Su natatahuban 

     kan sakong gayon, tali, buot.

Hararumon man. Dai ko gets.

Dai taka man mapapaogma. Ta ako ngani bako maogma. 

     Uubuson mo sana an pwede mong maubos sakuya, 

      pakatapos kaan mahihiling mo na wara kang nakua dawa 

     dakulon ka nang kinua. Wara. Wara sako an kaogmahan. 

     Kumusta an bubble gum mo, may hamis pa?

Nata dai mo ako ibalo?

Pigbabalo ta ka na baga. Pig-aaram ko kun kaya mo talaga 

     ako mapaogma.

Ano an mapaogma saimo?

Iyan kuta su  tamang simbag kasubagohon pa. Kaso...ano na 

     an chewing gum ta?

Ano ngani? Ba’ gong bado, cellphone, sabihon mo sana.

Hay, ni dai mo ngani aram kun pig-iinsulto mo na ako.

Sain man? Arin man?

Muya kong maaraman mo na saro man sana an pig-aako 

     kong bayad sa pag-istimar ko saimo: respeto.

Pasensiya na. Nakalingaw sana akong kaya mo man palan 

     bumarakal kan mga an.

Habo ko kutang maging direkta pero kaipuhan. Bako sa igwa 

     na akong bado buda cellphone kaya ako na insulto. Kundi 

     mala ta kun tratohon mo ako garo sarong bayadan.

Bako man arog kaito an buot kong taramon. Dispensa. Iyo 

     sana ito an nagkairisip ko, na huna kong mapapaogma ka.

Ok, lingawan ta na ito.  Aram mo kun ano an kaogmahan?

Dai ko na sigurado.

An kaogmahan daa iyo su pagnakua mo na daa dai ka nang 

     hahanapon pa. May hamis pa an chewing gum mo?

Iyo man baga sako. Ika na ito. Wara na akong hahanapon pa, 

     ika sana.

Kun madangog mo sana an sadiri mo sampulo, kinseng taon 

     puon ngonian.

Maherak ka sako. Kaipuhan ta ka.

Naheherak ako. Bako sana saimo. Kundi satuyang duwa. 

     Huni kita sa balkon na ini buru-banggi, pigpipiga an kada 

     oras para sa sarong tagdo ki kaogmahan. Dai ka nauuyam? 

     Baad dai na man ki hamis an.

Dai.

Kun pwede sanang itao ko na saimo an muya mo nganing 

     mawara na an pagkabuta mo sa katotoohan, nganing 

     manamitan mong sa enot man sana an.

Magtubod ka. Bako man sana ito  an muya ko saimo.

Ano pa apisar kan sakong gayon? May aram ka pang ibang 

     mamumuyahan mo sako?

Maogma kang kahuron.

Hay, dai mo na daw pagpigaon. Luwaa na an.

Ospital X

Sa ospital, sa terminal ward, sa tulong magkataraning na kama:

Pasyente 1: Ssst! Padi, nag-agi na su magayon na nurse?

Pasyente 2: Inda. Iyo na garo. Minamata pa man sana ako. Haputa na si Santos.

Santos: (Pinundo su pag pangadyi) Iyo na. Tururugon kamo.

P 1: ‘Tang lapa! Dai ko na naman nahiling!

P2: Lapaon man si Santos! Pag arog ngani kaan pukawon mo kami. Isadiri mo man ugaring.

Santos: Nata ano man kun mahiling nindo?

P1: Ano pa man. May pig-isip-isip lamang. Kaysa man pagparaisipon ining sitwasyon ta. Ikakabua ko!

P2: Matigmaok na ngani kita, anas pa sakit pigsasapar ta.

Santos: Matigmaok na ngani kita, anas pa basura pig-iisip ta.

P2: Nata ano man palan dapat isipon? Na mapaiton an kastang bulong? Na simpleng pag-ti’ris kaipuhan pa iniksyunan ngani dai mamati na garo pigpiripit an kastang ayot?

P1: Ini kaya si Santos habo ki siram, santos ngani. Su pigpaparako baga an sa krus. Haputa daw ngani an Diyos mo kun nata dawa uru-aldaw ka ki ngurob-ngurob diyan dai ka lamang ibulong!

Santos: O sige. Sabihon tang nagkamilagro buda nakatindog ka diyan sa nahihigdaan mong solo. Buda sabihon tang grabe su milagro ta napatindog mo su lapit mong dai ki tabang ki dawa ano. Buda sabihon ta nang labi-labi su milagro na apisar kan bata kan helang na nagsasangaw diyan sa ngaspak mo, sa lambang hangos mo,  sa likido na nagdadalnay sa kada posibleng luho kan nalalapa mo nang lawas, napatugot mo su nurse na kayuon ka, mababago mo daw an katotoohan na dawa anong oras pwede ka nang magadan?

Silensiyo.

P2:  An mga kriminal ngani, ba’go bibitayon ipakaon ki masiram.

P1: Huni kaya si Santos an trip kaini sakit.

Santos: Iyo baga, ibadat an kriminal, pero nata, pag-ipatukaw na baga sa silya elektrika, gabos na siniba niya, isuka man sana. Sa takot magadan.

P2: Dai mo man mahahali an takot na magadan. Sisay man an bakong takot magadan? Ika?

Santos: Takot ako magadan, pero mas takot ako mabuhay digdi gilayon...(Nagbukas su pinto) O, huyan na su nurse nindo...

KAHOY X 2

Huna ko dagos nang maluyos an kahoy na ini, dai na maabtan an tag-uran. Pero huni pa baga, pira na kaurani, lambang aldaw nagbabalik an kahidyawan. Pigti’no ko dati an saiyang hambog, sarong kahoy na nabuhay sa batak kan paril, sarong hambog na huna ko man sana. Baad ngonian hambog ko na man an pigtatanos kan Kaglalang, an pag deklara ko na sierto nang maluyos an kahoy na ini, na dai na siyang paglaom. Sisay maghuna na su dahon na pinakurikot na kan makuring ragit magkaigwa gilayon ki ba’gong la’tog, ragsip na pano ki duga, kintab-halnas na pano ki tubig-natok? Sisay mananggad kita para magtaram—ki dawa na ano. Ay, ano man an satong birtud para mag desisyon, mag maldisyon, na dai na aabtan ki tag-uran o aga an dawa anong may buhay, kun buhay ta mismo dai ta aram kun aabtan pa kan sunod na segundo. Ano an satong kabatiran para magduda sa pag-ataman kan Kaglalang! Sa itsurahon kan kahoy harayo na ini sa kaalangan. Nakakakawat gilayon an dahon kaini sa huyop, dungan sa sayaw kan ibang mga dahon buda sa bilog na kadahunan, sayon, kaabay sa gios kan kagabsan, an lambang hiro pagpa-Dios mabalos buda pag-utob sa kama’wotan kan Kaglalang, an sikretong hayag sa sarong dai tatao magmaan.

Mayo 22, 2012. Karangahan.

PAGPAKATUROG

Pinakaturog ninda

pinainom ki kun ano

o binutod sa makapirot na kanta

su sakuyang dara-dara.

Kan sierto na su nanok

halawig su hangos kan hutok,

su tikab sa ogma biyong nag-uutnga.

Hinghing kan kamot, ano pa?

Simbag kan mata, mari na!

Dali-dali sinda,

durungan nagharali

mga oripon na nakabuhi.

Gabos sinda, binayaan ninda

sa saiyang madiklom na kama

su sakuyang dara-dara

an makasadiri nindang hadi.

Mayo 22, 2012. Karangahan

KAHOY X

Dai na nahalat kan kahoy an tag-uran, sa paghingapos kan ragit nagsaro-saro na man su dahon niya nagluyos, pasiring sa pagkaanit. Romansang Tennyson an pakasupang niya sa batak kan lanob. Sa hudyan an trayumpo kan buhay mauli sa trahedya kan satong kaluyahan. Pero kasa’lan daa an magrumdom kan kadaogan; pirang otro man daw kuminurahaw an kahoy sa saiyang kakusugan na “Hilinga, Kagibo an sakong paghingowa! Hilinga an isog kan sakong pag-ugbos, an sadiri kong higos na minapadagos sakuya!” Ipadangog niya ini aldaw banggi sa saiyang kapwa na sa takot saiya nagtao kan saindang pag-omaw, respeto buda onra, dulo na duman sa nakatanom sa maray na daga, sa may limpoy o harani sa tubig.  Ugaring ngonian baad dai na siya maagahan. An itsura niya ngani ngonian na dagos pang naglalaban, nakakaputon an yuropyop na dahon sa natatada nindang kahidyawan mantang pigkakaon diit-diit kan aragirang, baad herak na sana kan Kaglalang. Na pakatapos kan mapait na ori na luminuwas sa bilog niyang buhay bilang supon sa kaluyahan buda kahugakan kan mga ibang tanom, mawalat lamang saiya dawa an dignidad kan luway-luway na pag-alang. Dawa sa irarom kan murusot buda makunit niyang unit, an pag-alang kaito pa nagpuon.